Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορεί κάποιος να αποκτήσει, ή να ξεκινήσει τη δημιουργία ενός μπονσαι. Ο χρόνος που απαιτείται γι αυτό είναι καθοριστικός και αποτελεί βασικό κριτήριο για τη μέθοδο πού θα επιλεγεί.

ΑΠΟ ΣΠΟΡΟ

Είναι ο πιο χρονοβόρος τρόπος και απαιτεί μεγάλη υπομονή και εμπειρία, για να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα, πολλές φορές και πάνω από δέκα χρόνια, ανάλογα και με το είδος του δένδρου. Αυτή η διαδικασία όμως, μας προσφέρει μια ξεχωριστή ευχαρίστηση, αφού βλέπουμε και κατανοούμε όλα τα στάδια της ανάπτυξης ενός δένδρου από την πρώτη στιγμή πού θα φυτρώσει ο σπόρος.
Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι, ότι έχουμε τον πλήρη έλεγχο της διαμόρφωσης του φυτού από την αρχή, δίνοντας ευκολότερα τη φόρμα πού θέλουμε στο νεαρό φυτό, όταν ακόμα ο κορμός του είναι λεπτός και ευλύγιστος.
Ένας τρόπος να περιορίσουμε τον χρόνο πού χρειάζεται ένα σπορόφυτο, να αποκτήσει τα βασικά χαρακτηριστικά ενός μπονσαι, είναι να φυτέψουμε το φυτό στο έδαφος, αφού όμως προηγηθεί η καλλιέργεια του σε γλάστρα για τουλάχιστον 2-3 χρόνια, ώστε να του δώσουμε το αρχικό στυλ πού θέλουμε. Στο έδαφος το φυτό θα αναπτυχθεί καλύτερα με παχύτερο κορμό. Το αποτέλεσμα θα είναι εντυπωσιακό, συγκρινόμενο με ένα αντίστοιχο δένδρο πού καλλιεργείται σε γλάστρα. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του στο έδαφος, τα κλαδιά συνήθως κλαδεύονται τακτικά, για να ενισχύσουμε την πυκνή διακλάδωση, εκτός και αν θέλουμε να επικεντρωθούμε περισσότερο στην ανάπτυξη του κορμού, οπότε αφήνουμε τα κλαδιά να μεγαλώσουν ελεύθερα, έως ότου φθάσουμε στο επιθυμητό πάχος κορμού και μετά αρχίζουμε τη διαμόρφωση με αυστηρό κλάδεμα.
Οι ρίζες επίσης κλαδεύονται σχεδόν κάθε 1 ή 2 χρόνια για να ενεργοποιήσουμε την ανάπτυξη λεπτών ριζιδίων κοντά στον κορμό και έτσι να δημιουργηθεί μια πιο συμπαγής ριζική μπάλα. Αυτό γίνεται σκάβοντας και κόβοντας περιμετρικά τις ρίζες σε μια λογική απόσταση από τον κορμό, αλλά και από κάτω.
Πολλές φορές οι σπόροι σε κάποια είδη πριν φυτευτούν, πρέπει να υποστούν μια διαδικασία που λέγεται ψυχρή διαστρωμάτωση ,να τοποθετηθούν δηλ. στο ψυγείο για 3 περίπου μήνες. Αυτό είναι μια τεχνητή προσομοίωση της χειμερινής περιόδου, που πρέπει να προηγηθεί της στιγμής πού οι σπόροι, θα ενεργοποιηθούν και θα βλαστήσουν.
Το μίγμα του χώματος πού θα φυτευτούν οι σπόροι πρέπει να αποτελείται από
άμμο και τύρφη σε ποσοστά 50-50 ή σκέτη άμμο.

ΑΠΟ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ

Μια απλή διαδικασία πού μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε ένα δενδράκι από μοσχεύματα πού παίρνουμε από κλαδιά της προηγούμενης χρονιάς, μήκους περίπου 10 cm ή ξυλώδη μοσχεύματα από παλιότερα κλαδιά. Τα κλαδάκια αυτά, αφού βραχούν βαπτίζονται σε ορμόνη ριζοβολίας σε μορφή σκόνης και τοποθετούνται σε μίγμα χώματος όμοιο με αυτό για σπορά, σε σκιερό και φωτεινό μέρος με αυξημένη υγρασία (συνήθως ένα μικρών διαστάσεων θερμοκήπιο). Όταν ριζώσουν καλά μεταφυτεύονται σε ξεχωριστές γλάστρες.

Juniperus sp. Φωτο: Κώστας Μπέης

ΑΠΟ ΕΝΑΕΡΙΑ ΚΑΤΑΒΟΛΑΔΑ

Με τη μέθοδο αυτή μπορούμε σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα να μεταμορφώσουμε ένα κλαδί ενός δένδρου της επιλογή μας σε ένα ξεχωριστό αυτόνομο δένδρο, κερδίζοντας έτσι πολύτιμο χρόνο ,αφού με άλλους τρόπους θα χρειαζόταν πολλά χρόνια να φτιάξουμε ένα δένδρο με ανάλογο κορμό. Το πάχος του κλαδιού που θα επιλεγεί εξαρτάται από το είδος του δένδρου. Ο τρόπος αυτός μπορεί να εφαρμοστεί σε ορισμένα δένδρα και όχι σε όλα. Στο σημείο που θέλουμε να εφαρμόσουμε τη μέθοδο αφαιρούμε μια ζώνη του φλοιού περιμετρικά του κλαδιού, κάτι σαν δακτυλίδι σε πάχος όσο η διάμετρος του κλαδιού, βάζουμε ορμόνη ριζοβολίας ‘’αγκαλιάζουμε’’ την περιοχή με μια μεγάλη χούφτα από βρεγμένα βρύα (sphagnum moss) ή εναλλακτικά με τύρφη και τέλος τυλίγουμε με διαφανή πλαστική μεμβράνη, πού την δένουμε με σύρμα στις άκρες ώστε να επιθεωρούμε τις ρίζες.
Διατηρούμε τα βρύα υγρά σε όλη τη διαδικασία.
Όταν αναπτυχθούν αρκετές ρίζες ,κόβουμε το κλαδί με προσοχή κάτω από τις ρίζες και μεταφυτεύουμε πλέον το ανεξάρτητο δένδρο σε μια γλάστρα, προσέχοντας να στερεώσουμε καλά το φυτό, ώστε να μην σπάσουν ή τραυματιστούν οι λεπτές εύθραυστες ρίζες.


ΑΠΟ ΔΕΝΔΡΑ ΣΥΛΛΕΓΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Υπάρχουν δένδρα ΄΄μικρογραφίες΄΄ πού διαμορφώθηκαν έτσι φυσικά, σε συνθήκες τέτοιες πού δεν επέτρεψαν να αναπτυχθούν σε πλήρες φυσικό μέγεθος. Το λιγοστό χώμα στο οποίο αναπτύσσονται οι ρίζες τους, οι καιρικές συνθήκες, με τον παγωμένο άνεμο, τον παγετό, το χιόνι, τη βροχή, καθώς και η υπεριώδης ακτινοβολία, έχουν μια καταλυτική επίδραση στην ανάπτυξη τους.  Τέτοιες περιοχές είναι συνήθως ,ορεινές σε μεγάλο υψόμετρο, βραχώδεις και παράκτιες, όπου καταφέρνουν να επιβιώνουν σε πολύ φτωχό περιβάλλον.
Η φυσική επίδραση αυτών των συνθηκών μερικές φορές προσδίδει ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα στα δένδρα αυτά, με χαρακτηριστική κίνηση και γεμάτη δύναμη μορφή στον κορμό αλλά και στα κλαδιά.
Η ανεύρεσή τους και η συλλογή τέτοιων μικρών δένδρων παρουσιάζει πολλές δυσκολίες, και πρέπει προηγουμένως να έχει ζητηθεί η άδεια γι αυτό από τον ιδιοκτήτη της γης, ή την αρμόδια δασική υπηρεσία. Πολλές φορές χρειάζεται προετοιμασία ενός ή δύο ετών πριν τη συλλογή τους, με κόψιμο των κεντρικών πλάγιων, και κάθετων ριζών.


ΑΠΟ ΔΕΝΔΡΑ ΚΑΙ ΘΑΜΝΟΥΣ ΦΥΤΩΡΙΟΥ

Τα φυτά φυτωρίου σπάνια έχουν χαρακτηριστικά που ταιριάζουν για διαμορφωσή τους σε μπονσάι, γιατί καλλιεργούνται με τρόπο που να έχει μεγάλη ,ευθύγραμμη και κάθετη ανάπτυξη κατάλληλη για κήπους ή βεράντες.
Υπάρχουν όμως δένδρα αλλά κυρίως θάμνοι, που αποτελούν ένα πρώτης τάξεως υλικό με το οποίο μπορεί κάποιος με την κατάλληλη τεχνική να ξεκινήσει τη δημιουργία ενός μπονσάι, με έναν άμεσο και οικονομικό τρόπο.
Το ριζικό σύστημα των δένδρων αυτών είναι καλά αναπτυγμένο και πυκνό και μας επιτρέπει άμεσα την αφαίρεση του 1/3 της ριζικής μπάλας κατά την πρώτη μεταφύτευση για την σταδιακή προσαρμογή του σε κατάλληλο δοχείο για μπονσάι.  Επιπλέον δένδρα που παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα, όπως ένα σπασμένο κορμό ή κλαδί, προσφέρονται συνήθως σε χαμηλότερη τιμή και το μειονέκτημα γι αυτούς, ίσως για μας να αποτελεί πλεονέκτημα και αφορμή για να το εξελίξουμε σε ένα ενδιαφέρον μπονσάι.
Στην επιλογή ενός δένδρου παίζει σίγουρα μεγάλο ρόλο το προσωπικό γούστο του καθενός, και η προτίμηση για ένα είδος η κατηγορία φυτών, όπως κωνοφόρα, φυλλοβόλα, αειθαλή, δένδρα με καρπούς, με άνθη, κλπ  Πρέπει όμως να προσέξουμε κάποια βασικά σημεία πού βοηθούν όπως, το πάχος του κορμού του, τη φόρμα του και πως το φανταζόμαστε, τον μεγάλο αριθμό των κλαδιών, για να έχουμε περισσότερες επιλογές, τα μικρά φύλλα του, ώστε να υπάρχουν οι σωστές αναλογίες, αλλά και το nebari του δηλ. τη βάση του κορμού με τις εμφανείς ρίζες.


ΕΤΟΙΜΑ ΜΠΟΝΣΑΙ

Είναι ο πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος να αποκτήσει κάποιος ένα μπονσάι. Τα περισσότερα από αυτά τα έτοιμα μπονσάι είναι μαζικής παραγωγής και  θα πρέπει ο υποψήφιος αγοραστής να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός και στην ποιότητα, αλλά και στην τιμή, που μερικές φορές είναι απλησίαστη. Μια σχετική περιήγηση σε ηλεκτρονικά καταστήματα στο διαδίκτυο θα βοηθούσε να πάρουμε μια εικόνα γι αυτό.
Η κατηγορία τιμής ενός μπονσαι πρέπει να συμβαδίζει με το επίπεδο γνώσεων αλλά και της εμπειρίας του αγοραστή στη συντήρηση του. Ένας αρχάριος στο χώρο των μπονσάι δεν είναι φρόνιμο να αγοράσει ένα ακριβό μπονσάι, γιατί είναι πολύ εύκολο να το χάσει.