Πολύ συχνά ακούμε από νέους χομπίστες ότι ξαφνικά έχουν μεγάλο πρόβλημα και ψάχνουν για λύση. Κάποιες φορές μάλιστα αντιδρούν με πανικό και ζητάνε απεγνωσμένα βοήθεια. Το πρόβλημα τους είναι ότι είδαν μέσα στο ενυδρείο τους κάποιο μικρό σαλιγκάρι!!! Ο κυριότερος φόβος τους είναι ότι αν τα σαλιγκάρια πολλαπλασιαστούν, θα αρχίσουν να τρώνε τα φυτά. Εκτός αυτού, ότι θα τρώνε τα αυγά που πιθανόν θα γεννήσουν κάποια ψάρια, αλλά και πολλοί, απλά δεν θέλουν να τα βλέπουν αφού τα κατατάσσουν στα ενοχλητικά παράσιτα. Αυτοί οι φόβοι είναι υπερβολικοί σε κάθε περίπτωση, αλλά ξεκινούν από την παραφιλολογία που έχει επικρατήσει για τον ρόλο που παίζουν τα σαλιγκάρια μέσα σε ένα ενυδρείο και από τις φήμες ότι αν παρουσιαστούν θα κατακλείσουν το ενυδρείο με καταστροφικές συνέπειες.

Ας δούμε κατ’ αρχή πόσο εύκολα μπαίνουν τα σαλιγκάρια απρόσκλητα σε ένα ενυδρείο. Το πιο εύκολο μέσο για να μπουν, είναι τα φυτά. Πάνω στα νέα φυτά που θα βάλουμε στο ενυδρείο μας μπορεί να υπάρχουν 2-3 πολύ μικρά σαλιγκάρια ή αυγά. Αυτά μπορεί να βρέθηκαν πάνω στα φυτά, είτε στον τόπο παραγωγής τους, είτε στο μαγαζί από όπου θα τα αγοράσουμε. Στο κάθε μαγαζί συνήθως υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα ενυδρεία μέσα στα οποία μπαίνουν τα νέα φυτά που παραλαμβάνονται. Εκεί, αν υπάρχουν από προηγούμενη φορά κάποια σαλιγκάρια, είναι εύκολο να καταλάβουμε πόσο πιθανό είναι να μετακινηθούν στα νέα φυτά. Ένας ακόμα τρόπος για να αποκτήσουμε παρά την θέλησή μας σαλιγκάρια είναι αν πάρουμε από φίλο χομπίστα μερικά κομμάτια φυτών. Μπορεί να αποκτήσουμε τους επισκέπτες αν το καλοκαίρι βγούμε να πιάσουμε ζωντανή τροφή για τα ψάρια μας από κάποια λίμνη ή ρυάκι. Να πούμε με την ευκαιρία ότι σε τέτοια περίπτωση, αν στα νερά που θα πιάσουμε τροφή και σαλιγκάρια ζουν ψάρια, πολύ εύκολα θα αποκτήσουμε μαζί με αυτά και κάποιους παθογόνους οργανισμούς που θα τους μεταφέρουμε στο ενυδρείο μας. Τα σαλιγκάρια που μπορεί να βρεθούν στο ενυδρείο μας από τέτοιες πηγές είναι επικίνδυνα γιατί πολύ συχνά μεταφέρουν τα ίδια παθογόνους οργανισμούς, σε αντίθεση με τα σαλιγκάρια που πάνε από ενυδρείο σε ενυδρείο και άρα θεωρούνται «σαλιγκάρια ενυδρείων». Ένας ακόμα τρόπος τέλος είναι το ίδιο το νερό μέσα στο οποίο μπορεί να μεταφέρουμε ψάρια από άλλο ενυδρείο ή από μαγαζί. Μέσα στο νερό είναι πιθανό να υπάρχουν κάποια λίγα αυγά που δεν θα τα δούμε αφού είναι σχεδόν διαφανή.

Όπως είδαμε, τα φυτά θεωρούνται οι πιο συχνοί φορείς των σαλιγκαριών σε ένα νέο ενυδρείο. Υπάρχουν διάφορες συνταγές με τις οποίες υποτίθεται ότι μπορούμε να επεξεργαστούμε τα φυτά πριν τα βάλουμε στο ενυδρείο μας, αλλά η ουσία είναι ότι αργά ή γρήγορα τα σαλιγκάρια θα βρουν τον δρόμο και θα εγκατασταθούν σε κάθε ενυδρείο. Από τη στιγμή που θα μπουν στο ενυδρείο, θα βρουν τρόπο να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες και θα πολλαπλασιαστούν, κάποιες φορές με πολύ ταχείς ρυθμούς, κάτι που έχει να κάνει και με την φροντίδα του χομπίστα, όπως είναι το υπερβολικό τάισμα των ψαριών.

Ο πληθυσμός των σαλιγκαριών σε ένα ενυδρείο έχει άμεσα να κάνει με την διαθέσιμη τροφή. Στην φύση αυτό ρυθμίζεται από τις κλιματολογικές συνθήκες και κατά περιόδους οι πληθυσμοί αυξομειώνονται και υπάρχει μια ισορροπία. Στο ενυδρείο όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Εκεί τα σαλιγκάρια βρίσκουν ιδανικές συνθήκες, αφού η παροχή τροφής είναι σταθερή όλο τον χρόνο. Επιπλέον οι υπόλοιπες συνθήκες είναι επίσης σταθερές, όπως η θερμοκρασία, το φως, σκληρότητες κλπ. Σε τόσο σταθερό και ευνοϊκό περιβάλλον τα σαλιγκάρια θα πολλαπλασιαστούν και σε λίγες εβδομάδες θα γίνουν τόσα, που πραγματικά μπορεί να μετατραπούν σε πρόβλημα. Άρα επιβάλλεται να φροντίζουμε να μην ρίχνουμε υπερβολική τροφή στο ενυδρείο και όταν δούμε πολλά σαλιγκάρια, αυτό είναι ένα μήνυμα ότι ταΐζουμε πολύ. Επίσης καλό είναι να δοκιμάσουμε ένα άλλο είδος τροφής για τα ψάρια μας, που να την τρώνε πιο γρήγορα και πιο εύκολα, ώστε όλο και λιγότερη να μένει στον πυθμένα του ενυδρείου.

Για την απομάκρυνσή τους υπάρχουν διάφοροι τρόποι, άλλοι καλοί και άλλοι απαράδεκτοι. Στο εμπόριο υπάρχει ειδικό φάρμακο που τα θανατώνει. Σαν αρχική ιδέα ακούγεται καλή, αλλά αν σκεφτούμε ότι πρόκειται για οργανισμούς που όταν πεθάνουν η αποσύνθεσή τους θα επιβαρύνει το νερό, καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι και ότι καλύτερο για τα ψάρια μας. Ακόμα χειρότερα αν οι πληθυσμοί των σαλιγκαριών έχουν ξεφύγει από κάθε έλεγχο και άρα οι νεκροί οργανισμοί θα είναι πάρα πολλοί. Παράλληλα τα φάρμακα αυτά, πέρα από τα σαλιγκάρια, επηρεάζουν και άλλους μικροοργανισμούς μέσα στο ενυδρείο καθώς και τα βακτηρίδια στο φίλτρο μας. Άρα σαν λύση αυτά τα φάρμακα είναι απορριπτέα.

 Άλλος τρόπος είναι κάποια ψάρια που για αυτά, τα σαλιγκάρια είναι η φυσική τους τροφή. Τέτοια ψάρια είναι τα πιο πολλά είδη Puffer. Όμως αυτά τα ψάρια θα φάνε όλα τα σαλιγκάρια, ακόμα και κάποια που δεν θέλουμε να χαθούν αφού είναι χρήσιμα. Επιπλέον ένα ψάρι που θα φάει τα σαλιγκάρια, μετά θα εξακολουθεί να χρειάζεται ανάλογη τροφή, κάτι που δεν είναι εύκολο να γίνει, αν μέσα στο ενυδρείο μας έχουμε ψάρια που χρειάζονται ιδιαίτερη τροφή. Επιπλέον είναι γνωστό ότι τα πιο πολλά είδη Puffer χρειάζονται διαρκώς σαλιγκάρια για να ακονίζουν τα δόντια τους. Ένα άλλο είδος που λέγεται ότι τρώει τα μικρά σαλιγκάρια είναι το Julidochromis marlieri που όμως είναι ψάρι που δεν μπορούμε να βάλουμε σε ένα ενυδρείο με ήρεμα είδη. Επίσης πολλά είδη Botia sp. θα φάνε τα σαλιγκάρια, αλλά και αυτά χρειάζονται κατάλληλες συνθήκες. Τέλος όλα αυτά τα είδη δεν ξεχωρίζουν τα σαλιγκάρια που θέλουμε να απομακρύνουμε από αυτά που μας είναι χρήσιμα.

 Μια λύση είναι και οι παγίδες με τα «δολώματα» που τοποθετούμε στο ενυδρείο το βράδυ και το πρωί τα απομακρύνουμε μαζί με τα σαλιγκάρια που θα έχουν πάει εκεί. Αυτός είναι ένας καλός τρόπος, ειδικά όταν δεν θέλουμε να εξαφανίσουμε τα σαλιγκάρια, αλλά απλά να περιορίσουμε τον πληθυσμό τους. Κατάλληλα δολώματα για αυτή την δουλειά είναι η πατάτα και το καρότο.

Αυτό που πρέπει όμως να μας είναι σαφές, είναι ότι τα σαλιγκάρια ανήκουν στο οικοσύστημα του ενυδρείου μας και τα πιο πολλά είναι περισσότερο χρήσιμα από ότι νομίζουμε. Άρα δεν δικαιολογείται η φήμη τους ως βλαβερά είδη που θα πρέπει με κάθε τρόπο να τα εξολοθρεύσουμε.

Ας δούμε όμως τα πιο κοινά σαλιγκάρια που συναντάμε σε ένα ενυδρείο.

Planorbis corneus

Πρόκειται για ένα σαλιγκάρι που ζει στα δικά μας νερά και είναι το πιο ασφαλές για ένα ενυδρείο. Τρέφεται μόνο με άλγη που την βρίσκει πάνω σε όλα τα αντικείμενα μέσα στο ενυδρείο και πάνω στα φύλλα των φυτών, ενώ παράλληλα δεν πειράζει τα ίδια τα φυτά. Είναι ιδανικός κυνηγός της πράσινης άλγης, αλλά έχει απαιτήσεις στην ποιότητα του νερού σε αντίθεση με τα πιο πολλά άλλα σαλιγκάρια. Γενικά δεν δέχεται εύκολα νερό με pH πάνω από 7. Φτάνει σε μέγεθος τα 2 cm διάμετρο και το χρώμα του είναι καφέ, σε διάφορους τόνους. Φυσικά ένα τόσο μεγάλο σαλιγκάρι έχει και τις απαιτήσεις του. Σε ένα μικρό ενυδρείο πολλά τέτοια άτομα σύντομα θα βρεθούν χωρίς αρκετή τροφή και τότε είναι πιθανό να αναγκαστούν να φάνε και κάποια φύλλα φυτών. Άρα βάζουμε λίγα άτομα στο ενυδρείο μας και αν δούμε ότι αυξάνονται επικίνδυνα, απομακρύνουμε μερικά για να ελέγχουμε τον πληθυσμό τους. Αυτά τα σαλιγκάρια είναι πολύ κατάλληλα για ενυδρεία με μικρά ψάρια λίγων ημερών, αφού τρώνε την τροφή που μένει στον βυθό, χωρίς να πειράζουν τα ψαράκια. Με κάποιο τρόπο τα Planorbis corneus βρέθηκαν και στη λίμνη μου και μετά τον δεύτερο χρόνο ήταν τόσα πολλά, που έμοιαζαν σαν να είναι πολλές μικρές πέτρες.

Planorbis corneus

Melanoides turbeculata

Ένα ακόμα είδος σαλιγκαριού που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε ένα ενυδρείο είναι και το Melanoides turbeculata. Αυτό το σαλιγκάρι ζει συνήθως μέσα στο υπόστρωμα κατά την διάρκεια της ημέρας και μόνο το βράδυ, αφού σβήσουν τα φώτα, βγαίνει πάνω στα τζάμια και τα υπόλοιπα αντικείμενα του ενυδρείου. Σε ένα ενυδρείο με τέτοια σαλιγκάρια για να δούμε τι πληθυσμός υπάρχει, πρέπει να ανοίξουμε το φως την νύχτα, 2-3 ώρες μετά από την ώρα που θα σβήσει. Είναι η ώρα που τα πιο πολλά έχουν βγει από το υπόστρωμα και ψάχνουν όλο το ενυδρείο για τροφή. Αυτά τα σαλιγκάρια τρέφονται ιδιαίτερα με αλγη αλλά και υπολείμματα τροφής που πέφτει στον βυθό. Επίσης τρέφονται και με φύλλα που βρίσκονται σε αποσύνθεση, αλλά και τυχόν νεκρά ψάρια που θα βρουν και με αυτό τον τρόπο προστατεύουν το ενυδρείο από την επιβάρυνση που συνεπάγεται κάτι τέτοιο, αν δεν το αντιληφτούμε σύντομα. Σε μεγάλα ενυδρεία με πολλά φυτά είναι συχνό φαινόμενο να πεθάνει ένα ψάρι και να μην το δούμε αν βρεθεί σε σημείο που δεν είναι εύκολο να έχουμε οπτική επαφή. Όλη την ημέρα ζουν μέσα στο υπόστρωμα και αν παρατηρήσουμε λίγη ώρα το χαλίκι θα δούμε ότι κουνιέται σαν να είναι ζωντανό!!! Δεν βλέπουμε τα ίδια τα σαλιγκάρια, αλλά την κίνηση που κάνουν. Αυτό είναι πολύ θετικό, αφού με αυτό τον τρόπο δεν επιτρέπουν στο υπόστρωμα να δημιουργήσει αναερόβιες περιοχές, κάτι που είναι θετικό για τα φυτά μας. Βέβαια, σε περιπτώσεις που χρησιμοποιούμε δυο στρώματα υποστρώματος, κάτι που συχνά γίνεται για να προσφέρουμε στα φυτά ειδικό υπόστρωμα, τα σαλιγκάρια σιγά σιγά αναμειγνύουν αυτά τα δυο στρώματα, κάτι που δεν είναι επιθυμητό. Αν δούμε τα Melanoides turbeculata να είναι έξω από το χαλίκι την ημέρα, σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά με το ενυδρείο μας αφού είναι ένα καθαρό σήμα κίνδυνου.

Melanoides turbeculata

Lymnaea stragnalis

Πρόκειται για είδος που θεωρείται ανεπιθύμητο στα ενυδρεία γιατί πέρα από τροφή για τα ψάρια και άλγη, τρώει και φυτά. Με αυτό εννοούμε ότι αν σε ένα ενυδρείο έχουμε πολλά σαλιγκάρια ενήλικα, τότε σε κάποια φυτά θα δούμε να παρουσιάζονται τρύπες στα μαλακά μέρη των φύλλων. Όμως αν κάθε βδομάδα μαζί με την αλλαγή νερού φροντίζουμε να απομακρύνουμε τα πιο μεγάλα, τότε σίγουρα δεν θα έχουμε πρόβλημα, αφού δεν θεωρείται πρόβλημα αν σε κάποιο φύλλο ενός φυτού παρουσιαστεί μια τρύπα. Πολλά ενυδρεία με φυτά έχουν τέτοια σαλιγκάρια μέσα χωρίς οι επιπτώσεις να είναι τέτοιες που να απαιτούν εξόντωσή τους. Το καλό με αυτά τα σαλιγκάρια, σε αντίθεση με τα Melanoides turbeculata είναι ότι τα βλέπουμε και τις ώρες που τα φώτα είναι αναμμένα, και άρα είναι εύκολο να τα απομακρύνουμε ανά πάσα στιγμή. Είναι είδος ερμαφρόδιτο, όπως πολλά άλλα σαλιγκάρια.

Lymnaea stragnalis

Pomacea bridgesi

Αυτά τα σαλιγκάρια δεν ανήκουν στην ομάδα των ειδών που έρχονται απρόσκλητα σε ένα ενυδρείο. Είναι από τα είδη που θα τα αγοράσει κάποιος αν θέλει να τα έχει στο ενυδρείο του. Σε γενικές γραμμές πάντως πρόκειται για ακίνδυνα για τα φυτά μας σαλιγκάρια, που με το μέγεθος τους, που φτάνει μέχρι τα 6,5 cm, παίζουν πιο πολύ διακοσμητικό ρόλο σε ένα ενυδρείο. Σε ένα υγιές ενυδρείο θα γεννήσουν με συνέπεια να εκκολαφτούν πολλά αυγά και σε λίγο καιρό δεκάδες μικρά θα κατακλείσουν τον χώρο. Δεν πρέπει να τα έχουμε στο ίδιο ενυδρείο με ψάρια όπως είναι τα Botia sp. και τα διάφορα είδη Puffer γιατί μπορεί να χτυπήσουν τον αναπνευστικό τους σωλήνα και να πεθάνουν. Επίσης πρέπει να ξέρουμε ότι αυτό το είδος πρέπει να ζει σε ένα ενυδρείο όχι χαμηλής σκληρότητας, γιατί αλλιώς θα έχει πρόβλημα με το κέλυφος του. Σε μαλακό νερό το κέλυφος δημιουργεί τρύπες λόγω έλλειψης Ασβεστίου και άλλων στοιχείων. Για να αναπαραχθούν χρειάζεται ένα ζευγάρι, αλλά αν το σαλιγκάρι που θα πάρουμε έχει γονιμοποιηθεί κάποια στιγμή πιο πριν, αποθηκεύει το σπέρμα και μπορεί να γεννήσει αυγά μετά από αρκετούς μήνες.

Neritina natalensis

Κατάγονται από τα νερά της Νότιας Αφρικής. Το χρώμα τους είναι καφέ με μαύρες ρίγες και όπως τα Pomacea bridgesi τα αποκτούμε αγοράζοντας τα. Δεν αναπαράγονται στο γλυκό νερό και μάλλον οι λάρβες τους χρειάζονται νερό υφάλμυρο. Έχω διαπιστώσει ότι σε νερό υφάλμυρο νοιώθουν πολύ καλά αφού τα τελευταία 3-4 χρόνια ένα άτομο ζει μόνιμα με τα Aphanius fasciatus που ως γνωστό είναι ψάρια υφάλμυρου νερού. Σε αυτό το ενυδρείο κάνει πολλή δουλειά αφού όλες τις ώρες είναι σε κίνηση και τρέφεται με άλγη. Πρέπει να ξέρουμε ότι τα βράδια πολύ συχνά βγαίνει έξω από το νερό και γι αυτό πρέπει το ενυδρείο να είναι σκεπασμένο. Αν βρεθούν έξω από το ενυδρείο δεν θα βρουν τον δρόμο για να επιστρέψουν, με συνέπεια να στεγνώσουν μετά από μερικές ώρες.

Neritina natalensis

Helisoma nigricans

Η καταγωγή τους είναι από την Βραζιλία αλλά και άλλες περιοχές της νότιας Αμερικής. Το χρώμα τους μπορεί να είναι κόκκινο, καφέ ή και μαύρο. Είναι παμφάγα αλλά τρέφονται συνήθως με νεκρή φυτική ύλη αλλά και υπολείμματα τροφής, νεκρούς οργανισμούς κλπ. Αν ο πληθυσμός τους είναι πολύ μεγάλος και άρα αν υπάρχει έλλειψη τροφής θα τραφούν και με τα τρυφερά μέρη φυτών. Κάτω από τέτοιες συνθήκες θα φάνε επίσης και αυγά ψαριών ή άλλων σαλιγκαριών. Είναι ερμαφρόδιτα, που σημαίνει ότι ζευγαρώνουν με ένα άλλο άτομο, ανεξάρτητα του φύλου του και το γονιμοποιούν ή γονιμοποιούνται από αυτό. Γεννούν ομάδες αυγών συνήθως κάτω από φύλλα, που μετά από 10 – 15 μέρες εκκολάπτονται. Όπως τα πιο πολλά σαλιγκάρια, χρειάζονται σχετικά σκληρό νερό για να διατηρούν το κέλυφος τους σε καλή κατάσταση.

Helisoma nigricans