Σαλιγκάρια

Ένα από τα προβλήματα που συχνά αντιμετωπίζουν οι κάτοχοι των ενυδρείων είναι τα σαλιγκάρια! Κάποια στιγμή παρουσιάζονται... απρόσκλητα και κάνουν κατοχή! Κάποιοι θεωρούν ότι ο ρόλος τους μέσα στο ενυδρείο είναι θετικός, γιατί καταναλώνουν τα υπολείμματα τροφής που μένουν στο βυθό, σαπισμένα φύλλα από τα φυτά, νεκρά ψάρια που δεν έχουμε αντιληφθεί και κάποια από αυτά τρέφονται με την άλγη. Επιπλέον, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πανίδας του ενυδρείου. Κάποιοι άλλοι όμως πιστεύουν ότι ουσιαστικά δεν προσφέρουν τίποτα αφού τα απορρίμματα τους επιβαρύνουν το νερό και θεωρούν την παρουσία τους... αισθητικά ενοχλητική!!! Κατά μια έννοια και οι δυο απόψεις έχουν την λογική τους. Όμως όποια και αν είναι η γνώμη μας για αυτό το θέμα, όταν ο αριθμός των σαλιγκαριών ξεπεράσει ένα όριο πρέπει να πάρουμε κάποια μέτρα. Εξάλλου τα σαλιγκάρια είναι γνωστό ότι έχουν μεγάλη αδυναμία στο να τρώνε τα αυγά των ψαριών, οπότε δεν έχουν θέση σε ενυδρεία που υπάρχουν ψάρια που γεννούν αυγά σε φωλιές ή σε ανοιχτά σημεία του ενυδρείου. Θυμάμαι ότι τα Kribensis (Pelvicachromis pulcher) που είχα, όταν είχαν αυγά μέσα στη φωλιά τους, μόνιμα απομάκρυναν τα σαλιγκάρια που προσπαθούσαν να μπουν μέσα και πάντα τα κατάφερναν να τα κρατούν μακριά και να μην έχουν απώλειες αυγών.

Ampullaria Φώτο: A. Nijhuis

Υπάρχουν πολλά είδη σαλιγκαριών που μπορούν να ζήσουν σε ένα ενυδρείο, κάποια από τα οποία πρέπει να τα αγοράσουμε για να τα αποκτήσουμε, όπως τα Ampullaria spec. Πρόκειται για σαλιγκάρι που φτάνει το μέγεθος των σαλιγκαριών της ξηράς που γνωρίζουμε στην Ελλάδα. Τρέφεται με τα υπολείμματα από την τροφή των ψαριών και δυστυχώς όταν βρεθεί σε ανάγκη, μπορεί να τραφεί και με τα φυτά του ενυδρείου. Γεννά τα αυγά του έξω από το νερό, συνήθως στο καπάκι του ενυδρείου και μετά από μερικές εβδομάδες πέφτουν τα μικρά μέσα στο νερό και μπορούν να τραφούν χωρίς πρόβλημα με τροφή σε φυλλαράκι. Διαθέτει ένα όργανο σαν την προβοσκίδα του ελέφαντα το οποίο χρησιμοποιεί για να αναπνέει ατμοσφαιρικό αέρα όταν η ποιότητα του νερού δεν είναι κατάλληλη. Όταν δεν χρειάζεται το μαζεύει και δεν φαίνεται. Όταν νοιώθει κίνδυνο μπαίνει μέσα στο κέλυφος και κλείνεται με ένα είδος καλύμματος. Αυτά τα σαλιγκάρια δεν είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν γιατί λόγω του μεγέθους τους είναι εύκολο να τα βρούμε και να τα απομακρύνουμε από το ενυδρείο αν γίνουν περισσότερα από ότι πρέπει.

Άλλα είδη όμως έρχονται στο ενυδρείο μας χωρίς να το επιδιώξουμε, συνήθως μαζί με τα φυτά. Αυτά τα είδη είναι τα εξής:

Helisoma nigricans Φώτο: U. Werner

1. Το Helisoma nigricans είναι ένα σαλιγκάρι από την Βραζιλία. Έχει σχήμα σχεδόν στρογγυλό και η διάμετρος του κελύφους του φτάνει τα 1,8 cm. Το χρώμα του είναι κόκκινο. Είναι ευαίσθητο στις χαμηλές θερμοκρασίες και δεν επιβιώνει σε νερό με θερμοκρασία κάτω των 20° C. Είναι όμως φυτοφάγο και έχει την συνήθεια να ζει συνήθως πάνω στα φυτά και βεβαίως να τρέφεται από αυτά. Μια λύση για αυτό είναι να βάζουμε πολύ τρυφερά φύλλα από σαλάτα μέσα στο ενυδρείο χωρίς βέβαια αυτό να λύνει τελείως το πρόβλημα. Ένα συγγενικό είδος που ζει στην κεντρική Ευρώπη είναι το Planorbis corneus. Πρόκειται για το πιο ακίνδυνο σαλιγκάρι για το ενυδρείο αλλά είναι πολύ πιο απαιτητικό στην ποιότητα του νερού και δεν επιβιώνει σε pH υψηλότερο από 7. Τρέφεται με πράσινη άλγη και την αναζητά πάνω στα φύλλα των φυτών, χωρίς όμως να τα καταστρέφει. Πολλοί είναι οι κάτοχοι φυτεμένων ενυδρείων που τα θεωρούν βοηθούς και αναπόσπαστο κομμάτι της πανίδας του ενυδρείου.

Melanoides tuberculata
Φώτο: E. Sosna

2. Το Melanoides tuberculata είναι από τα σαλιγκάρια που πολύ συχνά παρουσιάζονται στα ενυδρεία μας. Στην φύση απαντάται από την Αίγυπτο μέχρι τις Ινδίες και χρειάζεται θερμοκρασίες πάνω από 20° C. Δεν μπορεί να ζήσει σε μαλακό νερό γιατί χρειάζεται τα άλατα για την δημιουργία του κελύφους του. Πρόκειται για σαλιγκάρι ζωοτόκο που τρέφεται αποκλειστικά με άλγη και υπολείμματα τροφής. Είναι νυχτόβιο, δηλαδή έχει την συνήθεια να ζει την ημέρα μέσα στο χαλίκι και την νύχτα αφού σβήσουν οι λάμπες του ενυδρείου, ανεβαίνει πάνω στα τοιχώματα του ενυδρείου και τις πέτρες. Αυτή η συνήθεια που έχει δεν μας επιτρέπει να γνωρίζουμε τον πληθυσμό του και η μόνη λύση είναι να ανάβουμε το φως 2-3 ώρες μετά από την ώρα που έσβησε για να τα δούμε κολλημένα παντού. Με τον καιρό αυξάνονται τόσο πολύ που αν παρατηρήσουμε προσεκτικά το χαλίκι του ενυδρείου έχουμε την εντύπωση ότι είναι ζωντανό γιατί σαλεύει από την κίνηση τους κάτω από την επιφάνεια του! Με αυτό τον τρόπο βέβαια βοηθάει τα φυτά γιατί μετακινώντας το χαλίκι επιτρέπει στις ρίζες να οξυγονώνονται.

M. tuberculata

Εγώ προσωπικά δεν έχω αντιμετωπίσει κανένα πρόβλημα με αυτά τα σαλιγκάρια (και υπάρχουν άπειρα στο ενυδρείο μου!) εκτός από το γεγονός ότι βρίσκονται παντού, μέσα στα υλικά των φίλτρων ακόμα και στην είσοδο των αντλιών νερού με συνέπεια να πρέπει συχνά να καθαρίζονται για να μην μειώνεται η ροή του νερού. Κάποιες φορές όταν γεννά βλέπουμε δεκάδες μικρά να επιπλέουν στην επιφάνεια του νερού και αυτό είναι μάλλον ένα δείγμα ότι κάτι δεν πάει καλά με την ποιότητα του. Επίσης το ίδιο συμβαίνει με τα ενήλικα σαλιγκάρια. Όταν τα βλέπουμε έξω από το χαλίκι κατά την διάρκεια της ημέρας είναι ένα σήμα κίνδυνου.


Lymnaea stagnalis Φωτογραφίες: ΓΗ & ΥΔΩΡ

3. Το Lymnaea stagnalis είναι ένα ιδιαίτερα επιβλαβές σαλιγκάρι γιατί τρέφεται με τα φυτά του ενυδρείου. Αν όμως βρίσκουν τροφή στο ενυδρείο όπως είναι οι φρεσκες άλγες, τότε τα φυτά δεν θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα. Φυσικά καλό είναι να ελέγχουμε τον πληθυσμό τους τακτικά απομακρύνοντας με το χέρι όσα μπορούμε. Αυτό το σαλιγκάρι αν μπει στο ενυδρείο μας είναι πολύ δύσκολο να απομακρυνθεί. Συχνά μπαίνει με τα φυτά ή και με ζωντανή τροφή.

Κάποια από τα σαλιγκάρια είναι χρήσιμα στο ενυδρείο και δεν δημιουργούν προβλήματα. Αυτό βέβαια όταν ο πληθυσμός τους είναι ελεγχόμενος. Ένας λόγος που πολλαπλασιάζονται πολύ είναι το λάθος τάïσμα. Όταν ρίχνουμε περισσότερη τροφή από αυτή που μπορούν να φάνε τα ψάρια, μεγάλο μέρος της μένει στο βυθό και αυτό είναι ότι καλύτερο για να αποκτήσουμε μεγάλο πληθυσμό σαλιγκαριών πολύ σύντομα. Αν βρεθούμε αντιμέτωποι με ένα τέτοιο πρόβλημα πρέπει να βρούμε τρόπο να απομακρύνουμε ένα μέρος από αυτά.

Planorbis corneus

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ

Μια λύση που προτείνεται είναι να βάλουμε στο ενυδρείο μας ψάρια που τρέφονται με σαλιγκάρια.
Ως καταλληλότερα θεωρούνται τα διάφορα είδη της οικογένειας Botia καθώς και το είδος Tetraodon fahaka strigosus.

Τα Chromobotia (Botia) macracanthus είναι τα πιο γνωστά της οικογένειας αλλά έχουν απαιτήσεις που πρέπει να λαμβάνουμε υπ όψιν μας. Πρόκειται για ψάρια που ξεπερνούν σε μήκος τα 20 cm και με δεδομένο ότι πρέπει να έχουμε μια ομάδα από τουλάχιστον 5-6 ψάρια για να ζουν φυσιολογικά, αντιλαμβάνεστε ότι χρειάζονται ένα μεγάλο ενυδρείο, στο οποίο βέβαια μπορούν να ζήσουν 20 έως 30 χρόνια. Ακόμα και ένα ενυδρείο με επιφάνεια 150 Χ 50 cm είναι μικρό για αυτά τα ψάρια. Σε ένα ενυδρείο 100 λίτρων ένα ή δυο ψάρια δεν μπορούν να ζήσουν πάνω από 3 έως 6 χρόνια και βέβαια δεν πρόκειται να φτάσουν το τελικό τους μήκος.

Botia dario Φώτο: G. Zurlo

Μια εναλλακτική λύση είναι τα μικρότερα, και επίσης πολύ όμορφα, είδη της οικογένειας Botia όπως είναι το Botia Dario που γίνεται μόλις 7 cm καθώς και το Botia lohachata με το ίδιο μήκος ή το Botia striata που φτάνει τα 10 cm. Επίσης για μικρά ενυδρεία κατάλληλο είναι το Botia sidthimunki που φτάνει τα μόλις 6 cm. Ακατάλληλο για κοινωνικό ενυδρείο είναι το Botia morleti γιατί έχει την κακή συνήθεια να τρώει τα πτερύγια των άλλων ψαριών.

Το Tetraodon fahaka strigosus θεωρείται ότι είναι το ιδανικό ψάρι για να εξαφανίσει τα σαλιγκάρια. Όμως υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που πρέπει να συνυπολογίσει κανείς. Αρχικά χρειάζεται ένα ενυδρείο με υφάλμυρο νερό για να έχει πιθανότητες επιβίωσης. Επιπλέον όλα τα είδη αυτής της οικογένειας είναι επιθετικά απέναντι στα άλλα ψάρια και αν βρουν μικρά δεν διστάζουν να τα φάνε. Με την συμπεριφορά τους δημιουργούν στρες στα άλλα ψάρια και συχνά απώλειες.

Tetraodon fahaka strigosus Φώτο: S.A. Fossa

Πρέπει να το σκεφτεί κανείς λοιπόν πολύ σοβαρά και να υπολογίσει όλες τις παραμέτρους πριν πάρει την απόφαση να φέρει στο ενυδρείο του αυτό το ψάρι.

Έχει ειπωθεί ότι κατάλληλα για την αντιμετώπιση των σαλιγκαριών είναι και τα Anomalochromis thomasi. Πρόκειται για κιχλιδες της δυτικής Αφρικής που φτάνουν τα 10 cm, είναι ειρηνικά, με πολύ χαρακτηριστικά χρώματα και μπορούν να μπουν σε κοινωνικό ενυδρείο. Επίσης και τα είδη της οικογένειας Synodontis θεωρούνται κυνηγοί των σαλιγκαριών.

Υπάρχει όμως λόγος να εξαφανίσουμε πραγματικά τα σαλιγκάρια από το ενυδρείο; Η γνώμη μου είναι ότι δεν πρέπει. Ειδικά τα Melanoides tuberculata κάνουν πολύ καλή δουλειά στο χαλίκι και βοηθούν στην διαδικασία ανακύκλωσης των στοιχείων του ενυδρείου. Αυτό που δημιουργεί κάποιο πρόβλημα σε αυτά τα σαλιγκάρια είναι όταν έχουμε λεπτή άμμο για υπόστρωμα. Σε αυτή την περίπτωση δεν έχουν την δυνατότητα να εισχωρήσουν κάτω από την επιφάνεια του βυθού και υποχρεώνονται να βρίσκονται μόνιμα έξω, προσπαθώντας να κρυφτούν σε σκιερά μέρη του ενυδρείου.

Αν, παρά τις προσπάθειες μας με λογικό τάισμα και κατάλληλα ψάρια, εξακολουθούν να είναι πολλά τα σαλιγκάρια, υπάρχει μια παγίδα της εταιρείας JPL (LimCoollect) που μπορούμε να χρησιμοποιούμε από καιρό σε καιρό, για να απομακρύνουμε ένα μέρος και να κρατάμε τον πληθυσμό τους σε λογικά όρια. Εκείνο που θεωρείται απαράδεκτο σαν λύση είναι τα φάρμακα που κυκλοφορούν στο εμπόριο. Αν υπάρχουν πολλά σαλιγκάρια στο ενυδρείο και ψοφήσουν όλα μαζί, είναι σίγουρο ότι θα κάνουν μεγαλύτερο κακό από ότι όταν ήταν ζωντανά.