Οι πρώτες κιχλιδες που μπήκαν σε ενυδρείο μου, αρχές της δεκαετίας του 80, και φυσικά μετά από τα γνωστά ψάρια αρχαρίων, όπως τα Guppies (Poecilia reticulata), Platys (Xiphophorus maculatus), ξιφοφόροι (Xiphophorus helleri) κλπ, ήταν δυο oscar. Το ενυδρείο ήταν μήκους ενός μέτρου και τότε στα μάτια μου φάνταζε μεγάλο, αφού το πρώτο που είχα φτιάξει ήταν 60 cm!! Αγόρασα λοιπόν τα δυο ψάρια που τότε είχαν μήκος 5-6 cm. Ήξερα ότι μεγαλώνουν, αλλά υπέθεσα ότι θα χρειαστούν 3-4 χρόνια για να αποκτήσουν μέγεθος τόσο που να είναι προβληματικό για το συγκεκριμένο ενυδρείο. Έχοντας πολύ λίγες πληροφορίες, αφού τότε δεν υπήρχε το διαδίκτυο, αλλά ούτε και βιβλία για να ενημερωθώ, ακολούθησα κάποιες αρχές που είχα συγκεντρώσει από δω και από κει... Δεν χρειάστηκε να περάσουν πολλοί μήνες για να διαπιστώσω ότι το ενυδρείο τους έπεφτε μικρό!! Τον πρώτο καιρό ήταν πολύ άνετα. Είχα εντυπωσιαστεί με τον τρόπο που εξερευνούσαν όλο το ενυδρείο, αλλά και με την επαφή που είχαν με τον υπόλοιπο χώρο γύρω από αυτό. Από κάποια στιγμή και μετά ένοιωθα ότι ήταν δυο κατοικίδια με την σημασία που έχει η λέξη, όπως οι γάτες ή τα σκυλιά που είχα την ίδια εποχή στο σπίτι. Κάποια στιγμή βέβαια χρειάσθηκε να πάρω την απόφαση να τα δώσω, γιατί πλέον δεν ήταν ευχάριστη η διαμονή τους σε εκείνο το ενυδρείο. Τα κράτησα όμως σχεδόν 3 χρόνια.

Τα oscar είναι κιχλίδες που ζουν σε στάσιμα νερά ή νερά με μικρή ροή. Τα βρίσκουμε στα ανοιχτά σημεία του ποταμού Rio Paraguay στην Βραζιλία, του Rio Supay στο Περού, του Rio Orinoko στην Βενεζουέλα ή του Rio Arauca στην Κολομβία. Ακόμα ζουν και σε λίμνες με ρηχά νερά, όπως είναι η  Trueno Cocha του Περού. Λόγω των διαφορετικών βιότοπων που ζουν υπάρχει μεγάλη ποικιλία στα χρώματα, αλλά στο εμπόριο κυκλοφορούν συνήθως ψάρια από αναπαραγωγές, όπως είναι τα albino και τα Red Tiger Oscar. Είναι δύσκολο να βρούμε ψάρια με τα χρώματα που έχουν στο φυσικό τους περιβάλλον. Το ίδιο δύσκολο είναι να βρούμε ενήλικα oscar στο εμπόριο. Αυτά που κυκλοφορούν είναι συνήθως μέχρι 10 cm. Τα μεγάλα ψάρια που βλέπουμε σε καταστήματα, είναι τις περισσότερες φορές από χομπίστες που τα έχουν επιστρέψει, όταν διαπίστωσαν ότι το μέγεθος τους δεν ταιριάζει πλέον με το ενυδρείο τους.

Μετά από ανάλυση του περιεχομένου του στομαχιού τους, έχει διαπιστωθεί, ότι στην φύση η τροφή τους αποτελείται σε ποσοστό 19% από ψάρια, 28% από υδρόβια έντομα, 30% από έντομα της ξηράς και 3% από καρκινοειδή. Έχουν βρεθεί όμως σε μικρά ποσοστά και καρποί και σπόροι στο στομάχι τους.

Κάποια άτομα φτάνουν σε μέγεθος τα 40 cm, αλλά συνήθως γίνονται 30 – 35 cm και αυτό τα κάνει ακατάλληλα για ένα συνηθισμένο σε μέγεθος ενυδρείο. Στην Βενεζουέλα είναι βρώσιμα ψάρια και μάλιστα θεωρούνται από τα πιο νόστιμα είδη.

Είναι ψάρια πολύ παραγωγικά. Προτιμούν να γεννούν σε σχετικά βαθιά νερά ή σε όχθες που είναι καλυμμένες από πάνω με φυτά και νοιώθουν προστατευμένα. Ενήλικα θηλυκά γεννούν μέχρι και 3000 αυγά. Οι γονείς φροντίζουν τα μικρά για δυο μέχρι τρεις μήνες μετά από την εκκόλαψή τους.

Αυτά τα ψάρια έχουν μεταφερθεί και αφεθεί ελεύθερα σε νερά των ΗΠΑ, στην Φλόριντα, στο Πουέρτο Ρίκο, στην Χαβάη, ακόμα και στην Αφρική, στην Ακτή του Ελεφαντοστού. Σε όλα αυτά τα μέρη πολλαπλασιάζονται με επιτυχία. Υπήρχαν σχέδια ακόμα και στην Ιταλία να γίνουν αναπαραγωγές του. Τα προβλήματα που δημιουργεί κάτι τέτοιο όμως στην τοπική πανίδα έγιναν αντιληπτά μόλις τα τελευταία χρόνια και τώρα είναι αργά για να επανορθώσουν. Πρόκειται για ενέργεια που έχει γίνει σε πολλές περιοχές της γης, και όχι μόνο με ψάρια, με σοβαρές συνέπειες στο ζωικό αλλά και φυτικό βασίλειο κάθε περιοχής. Ευτυχώς που και η θερμοκρασία που χρειάζονται τα oscar δημιουργεί σύνορα στην τοποθέτηση τους σε άλλες περιοχές πέρα από την Ν. Αμερική. Το κατώτερο όριο για αυτά τα ψάρια είναι οι 13 C. Σε θερμοκρασία 17 – 19 C μειώνεται η ποσότητα της τροφής που παίρνουν και στους 14 – 16 C σταματούν τελείως να τρώνε.

Δυστυχώς εξακολουθούν πολλοί να προτείνουν για ένα ζευγάρι oscar ενυδρεία με επιφάνεια 1,20 Χ 0,50 m σαν ικανοποιητικά, και αυτό μάλλον γιατί είναι συνήθως ήσυχα ψάρια και πιο πολύ όταν μεγαλώνουν. Φυσικά ένα τέτοιο ενυδρείο είναι τελείως ακατάλληλο για 2 ενήλικα ψάρια. Αν καθίσουμε και παρατηρήσουμε τον τρόπο που κινούνται μέσα στο ενυδρείο, που ψάχνουν κάθε σημείο του για τροφή και γενικά την τάση τους να κινούνται σε όλα τα σημεία του, διαπιστώνουμε ότι κανένα ενυδρείο μικρότερο από 1,80 δεν είναι αρκετό για ένα ζευγάρι oscar. Είναι εντυπωσιακό επίσης πόσο γρήγορα μπορούν να κινηθούν αυτά τα αργοκίνητα ψάρια, όταν πρόκειται για την τροφή!!! Έχουν συχνά την συνήθεια να πετάγονται προς τα πάνω με ορμή για να πιάσουν την τροφή, με συνέπεια να τινάζουν νερά προς όλες τις κατευθύνσεις!!! Αυτή η συμπεριφορά γίνεται ιδιαίτερα έντονη όταν τους ρίξουμε ζωντανή τροφή, όπως για παράδειγμα ακρίδες που είναι ένα από τα αγαπημένα τους εδέσματα. Η κίνηση τους είναι αυτή που τα προκαλεί να γίνονται τελικά ταχύτατα. Πέρα από αυτό, υπάρχουν και διαφορές στον χαρακτήρα του κάθε ατόμου. Υπάρχουν oscar που είναι τελείως ήρεμα, ενώ άλλα είναι πολύ επιθετικά απέναντι στα υπόλοιπα ψάρια, σε βαθμό που να πρέπει να τα κρατάμε μόνα τους σε ένα ενυδρείο.

Όσον αφορά την χημεία του νερού, τα oscar είναι πολύ ανεκτικά. Για την διατήρησή τους αρκεί θερμοκρασία 24 – 26 C° και για το ζευγάρωμα 28 – 30 C°. Εκεί που έχουν ευαισθησία είναι στην παρουσία υψηλών νιτρικών και άρα χρειάζονται πολύ καλό φίλτρο, μεγάλες αλλαγές νερού και αν υπάρχει χώρος, πολλά φυτά. Εγώ έκανα αλλαγές νερού κάθε εβδομάδα, περίπου το 50% και δεν είχα ποτέ πρόβλημα, ακόμα και τον χειμώνα που το νέο νερό ήταν αρκετά πιο κρύο από αυτό του ενυδρείου.

Όσο για τα φυτά και την συμπεριφορά τους απέναντι σε αυτά, υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Στο δικό μου ενυδρείο δεν μπόρεσα να βάλω φυτά και να επιβιώσουν γιατί τα ξερίζωναν σχεδόν αμέσως. Ο λόγος είναι μάλλον ότι το ενυδρείο ήταν μικρό και ένοιωθαν ότι τους περιόριζαν τον χώρο ή την ορατότητα. Από άλλους χομπίστες που κρατούν oscar, και ιδιαίτερα γερμανούς που έχω μιλήσει μαζί τους, έχω την πληροφορία ότι βάζουν φυτά μέσα στο ενυδρείο τους και δεν τα πειράζουν τα ψάρια, αρκεί να μην είναι κοντά στο σημείο που πρόκειται να ζευγαρώσουν. Κάποιες φορές μερικά ξεριζώνουν φυτά και φαίνεται σαν να το κάνουν για επίδειξη δύναμης απέναντι στα άλλα. Γενικά όμως κυκλοφορεί η άποψη ότι τα oscar δεν τα πάνε καλά με τα φυτά στο ενυδρείο.

Πως γίνεται να αποκτήσουμε ένα ζευγάρι από αυτά τα ψάρια; Το καλύτερο θα ήταν να παίρνουμε μια ομάδα μικρών ψαριών και από αυτήν να βγάλουμε ένα ζευγάρι. (Προϋπόθεση είναι φυσικά να ξέρουμε από την αρχή τι θα κάνουμε με τα υπόλοιπα ψάρια όταν ξεχωρίσουμε το ζευγάρι που θα κρατήσουμε!)  Όταν βρεθεί ένα ζευγάρι oscar, παραμένουν ζευγάρι για όλη τους την ζωή. Μπορεί πολλές φορές να γίνονται καυγάδες μεταξύ τους, οι οποίοι μπορεί να συνοδεύονται από εμφανή σημάδια, αλλά δεν είναι κάτι που θεωρείται περίεργο ή επικίνδυνο για τα ίδια. Είναι μέσα στην διαδικασία προετοιμασίας για ζευγάρωμα. Για να κρατήσουμε πάνω από 2 ψάρια στον ίδιο χώρο, το ενυδρείο μας πρέπει να είναι πιο μακρύ από 2 m. Όσο για τις διαφορές των δυο φύλων, μόνο όταν είναι σε διαδικασία ζευγαρώματος μπορούμε να πούμε με σιγουριά πιο είναι αρσενικό και πιο θηλυκό. Όλα τα άλλα εξωτερικά χαρακτηριστικά είναι ίδια και στα δυο φύλα. Μετά από ένα ή ενάμιση χρόνο τα ψάρια είναι σε ηλικία ζευγαρώματος. Με καλή τροφή σε αυτή την ηλικία μπορούν να φτάσουν τα 15 ή και περισσότερα εκατοστά. Γενικά τον πρώτο χρόνο μεγαλώνουν πολύ γρήγορα. Μπορεί σε ένα χρόνο να γίνουν ακόμα και 20 cm, αλλά τα επόμενα 10 cm χρειάζεται να περάσουν 6-7 χρόνια για να τα πάρουν. Η ταχύτητα ανάπτυξης έχει να κάνει και με την τροφή που τους δίνουμε, πέρα από το μέγεθος του ενυδρείου που είναι καθοριστικός παράγοντας. Αυτό εξάλλου ισχύει και για όλα τα ψάρια. Τα δικά μου δεν έγιναν τόσο γρήγορα 20 cm, αλλά απόκτησαν αυτό το μήκος μετά από 2 χρόνια.

Στην διατροφή τους δεν είναι απαιτητικά, αλλά αν η τροφή που τους δίνουμε δεν είναι κατάλληλη, εμφανίζονται ασθένειες. Έχουν μεγάλη βουλιμία και τρώνε ότι χωράει στο στόμα τους. Ψάρια-συγκάτοικοι, μεγέθους 10 cm, δεν πρέπει να νιώθουν ιδιαίτερα ασφαλή απέναντι σε ένα ενήλικο oscar! Πέρα από μικρά ψάρια, μπορούμε να τους δίνουμε διάφορα είδη ζωντανής ή κατεψυγμένης τροφής, φιλέτο ψαριού, γαρίδες αλλά και τροφή σε ταμπλέτες, ακόμα και αρακά. Δεν είναι καλό να τους δίνουμε κρέας, όπως καρδιά μοσχαριού, γιατί δεν είναι από τα είδη τροφής που βρίσκουν στο περιβάλλον που ζουν. Αυτό ισχύει για όλα τα σαρκοφάγα ψάρια. Εγώ βέβαια κατά περιόδους τους έδινα καρδιά μοσχαριού, την οποία έκοβα σε μικρά μακρόστενα κομμάτια και τα έβαζα στην κατάψυξη. Αυτό το είχα ακούσει, και δεν ήξερα ότι δεν είναι ότι καλύτερο για τα ψάρια. Την έτρωγαν με μεγάλη προθυμία, αλλά πιστεύω ότι το ίδιο θα έκαναν και με οποιαδήποτε άλλη τροφή!! Παράλληλα έβαζα μικρά ψάρια (συνήθως γαύρο, αλλά και άλλα είδη) στην κατάψυξη και τους έδινα μικρά κομμάτια και από αυτά. Μέχρι τότε που τα έδωσα, δεν αντιμετώπισα κανένα πρόβλημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το τάισμα με καρδιά ήταν και ότι καλύτερο. Απλά έτυχε να μην πάθουν κάτι.

Η συγκατοίκηση με άλλα ψάρια δεν είναι δύσκολη, αρκεί να είναι αρκετά μεγάλα ώστε να μην τα θεωρήσουν σαν λεία τους. Όμως, τα δεδομένα αλλάζουν όταν το ζευγάρι ετοιμάζεται να ζευγαρώσει, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες κιχλίδες. Σε αυτή την περίπτωση προστατεύουν την περιοχή που έχουν επιλέξει διώχνοντας όλα τα άλλα ψάρια από κοντά, αλλά συνήθως σαν περιοχή τους βλέπουν ολόκληρο το ενυδρείο! Κατάλληλο σημείο για να γεννήσουν είναι μια πλατιά πέτρα, την οποία καθαρίζουν τις τελευταίες μέρες πριν το ζευγάρωμα. Νεαρά θηλυκά γενούν 100 – 500 αυγά ενώ τα ενήλικα μπορούν να κάνουν μέχρι 3000.

Φυσικά, αν έχουμε τον χώρο και την διάθεση να κρατήσουμε ένα τέτοιο ζευγάρι ψάρια, έχουμε ζώα που θα μας κρατούν συντροφιά για πολλά χρόνια, αφού τα oscar ζουν από 15 έως 20 χρόνια. Εκείνο που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας όμως είναι ότι μια επιτυχημένη αναπαραγωγή θα φέρει προβλήματα. Δεν μπορώ να φανταστώ τι θα κάνει κάποιος μετά από λίγο καιρό 100, 200 ή και 300 μικρά από αυτά τα ψάρια, αφού θέλουν τόσο μεγάλο ενυδρείο για να ζουν σωστά. Καλό θα ήταν λοιπόν να κάνουμε αυτές τις σκέψεις πριν μπούμε στην διαδικασία φροντίδας των μικρών. Γενικά πάντως είναι από τα αγαπημένα ψάρια, πάρα πολλών χομπιστών σε όλο τον κόσμο, και θα ήταν σίγουρα ακόμα πιο πολλοί αυτοί που θα τα είχαν στο ενυδρείο τους, αν δεν είχαν τέτοιες απαιτήσεις στις διαστάσεις του ενυδρείου. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που λένε πολλοί λάτρες τους, ότι δηλαδή η κίνηση τους και η συμπεριφορά τους μεταδίδει μια ηρεμία σε αυτόν που τα παρατηρεί. Αυτό είναι και η δική μου διαπίστωση, και ιδιαίτερα μετά από την σύγκριση που κάνω τώρα με τις αφρικανικές κιχλίδες.

Φωτογραφίες: ΓΗ & ΥΔΩΡ