Πριν αρκετά χρόνια υπήρχαν χομπίστες αλλά και καταστηματάρχες που ήταν φανατικοί οπαδοί της θεωρίας ότι δεν χρειάζονται αλλαγές νερού στο ενυδρείο μας. Αυτοί είχαν δεχτεί πολλές επιθέσεις από τους υπόλοιπους, που υποστήριζαν ότι οι αλλαγές είναι η μόνη λύση για να σταθεί ένα ενυδρείο. Οι πρώτοι υποστήριζαν ότι το νερό όταν είναι στρωμένο, δηλαδή παλιό, ήταν ιδανικό για τα ψάρια και τα φυτά. Δεν το έλεγαν χωρίς να έχουν επιχειρήματα γι' αυτό, αφού πριν κάποιες δεκαετίες πολλοί χομπίστες είχαν επιτυχία ακόμα και σε αναπαραγωγές, χωρίς να κάνουν αλλαγές νερού. Επίσης ήταν γνωστή η θεωρία ότι σε ένα νέο ενυδρείο, αν βάλουμε ένα μέρος από το νερό στρωμένου ενυδρείου όλα θα πήγαιναν καλά. Σε ένα βαθμό αυτό είναι σωστό, αφού και αυτό είναι μια μορφή εμβολιασμού του νέου ενυδρείου με βακτηρίδια.

Συγκεκριμένα, μέχρι και την δεκαετία του '50 οι χομπίστες της εποχής είχαν σαν δεδομένο ότι το νερό του ενυδρείου μετά από αρκετές εβδομάδες γίνεται πολύτιμο για τα ψάρια και το μόνο που έκαναν ήταν να συμπληρώνουν την ποσότητα που είχε εξατμιστεί. Με τον καιρό ανάγκαζαν τα ψάρια να ζουν σε ένα περιβάλλον ανθυγιεινό με συνέπεια να παρουσιάζονται ασθένειες και γενικά προβλήματα που έκαναν την ζωή των ψαριών και των κατόχων δύσκολη.

Από την δεκαετία του ΄60 άρχισαν να διαπιστώνουν τις ευεργετικές ιδιότητες του φρέσκου νερού και να εφαρμόζουν αλλαγές νερού από 30% μέχρι 70% κάθε εβδομάδα. Με αυτό τον τρόπο μπόρεσαν να κρατούν μια βιολογική  ισορροπία που έλυνε πολλά προβλήματα. Αυτό πλέον είναι γνωστό σε όλους τους σημερινούς χομπίστες (ή σχεδόν σε όλους, αφού υπάρχουν δυστυχώς ακόμα καταστηματάρχες που συμβουλεύουν καθόλου ή ελάχιστες αλλαγές νερού)

Για την υγεία των ψαριών οι αλλαγές νερού είναι πολύ σημαντικές. Δεν ισχύει όμως το ίδιο και για τους χομπίστες. Το ότι κάθε εβδομάδα πρέπει να διαθέσουν κάποιο χρόνο για την αλλαγή νερού δεν είναι πάντα ανώδυνο. Διάφορες υποχρεώσεις παρουσιάζονται που τους αναγκάζουν να αναβάλουν την εργασία αυτή, που συνήθως γίνεται Σάββατο ή Κυριακή. Πέρα από αυτό και η διαδικασία μερικές φορές είναι κουραστική. Μπορεί να γίνει αλλαγή νερού με ένα λάστιχο όπου πρέπει να ρουφάμε νερό. Αν το ρούφηγμα δεν είναι αρκετά δυνατό δεν έρχεται νερό και αν είναι πιο δυνατό από ότι πρέπει μπορεί να βρεθούμε με μια γουλιά νερό ενυδρείου στο στόμα ή ακόμα και στο στομάχι!!!!. Αυτό σίγουρα δεν είναι και πολύ υγιεινό.

Επίσης είναι μπελάς το που θα πρέπει να αδειάζουμε το νερό. Αν κάποιοι είναι αναγκασμένοι να κάνουν αλλαγή νερού με τον κουβά, είναι μαρτύριο ναι κουβαλάνε 10, 20 ή και περισσότερους κουβάδες 10 λίτρων (ανάλογα με το μέγεθος του ενυδρείου) από το ενυδρείο στην τουαλέτα.

Τελικά πόσο απαραίτητο είναι να κάνουμε οπωσδήποτε αλλαγή νερού κάθε εβδομάδα;

Όλη αυτή η συζήτηση που γίνεται ακόμα και σήμερα έβαλε κάποιους χομπίστες στον πειρασμό να κάνουν δοκιμή με ενυδρεία, στα οποία δεν θα κάνουν αλλαγές νερού. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά σε έναν βαθμό, αρκεί να υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις.

Οι προϋποθέσεις είναι οι εξής:

• Το ενυδρείο να έχει αρκετά φυσικά φυτά.

• Τα ψάρια να μην είναι πάρα πολλά για τα λίτρα του ενυδρείου.

• Το ενυδρείο να είναι σε λειτουργία αρκετούς μήνες πριν αρχίσει το πείραμα.

Επίσης πρέπει να ξέρουμε μερικά πράγματα για την χημεία του νερού και τα στοιχεία που προκύπτουν από τον κύκλο του Αζώτου.

Για παράδειγμα, ένα πρόβλημα που θεωρούμε σήμερα ότι δημιουργεί προβλήματα σε ένα ενυδρείο είναι τα Νιτρικά NO³. Τα νιτρικά όμως δεν είναι τοξικά για τα ψάρια. Αυτό είναι δεδομένο από έρευνες που έχουν γίνει και δεν έχουν δείξει τέτοια στοιχεία. Για αυτό που θεωρούνται υπεύθυνα είναι ίσως η ανάπτυξη της άλγης, αλλά με αρκετά φυτά το πρόβλημα αυτό μπορεί να λυθεί. Τοξικά για τα ψάρια μας είναι η Αμμωνία και τα Νιτρώδη, που όμως σε ένα στρωμένο ενυδρείο δεν είναι μετρήσιμα, εκτός αν διαταράξουμε την ισορροπία του ή ταΐζουμε με υπερβολικές ποσότητες τροφής. Σε ενυδρεία που έμειναν χωρίς αλλαγές νερού τα νιτρικά ανέβηκαν, αλλά από κάποιο σημείο και μετά έμειναν σταθερά. Αυτό σημαίνει ότι τα επιπλέον νιτρικά που παράγονται καταναλώνονται με κάποιο τρόπο. Είναι γνωστό ότι ένα μέρος καταναλώνουν τα φυτά και ένα άλλο μέρος οξειδώνεται από βακτηρίδια που είναι εγκατεστημένα στο ίζημα του υπάρχει μέσα στο φίλτρο αλλά και στο υπόστρωμα του ενυδρείου. Σε μετρήσεις που έγιναν, τα νιτρικά σταθεροποιήθηκαν σε τιμές μεταξύ 10 και 80 mg NO³/l, ανάλογα με το αν υπάρχει αρκετό ίζημα στο ενυδρείο και με το πόσα και τι είδη φυτών υπάρχουν.

Μια απόδειξη ότι τα νιτρικά από κάποιο σημείο και μετά μένουν σταθερά είναι και το γεγονός ότι σε ένα παλιό ενυδρείο, από την στιγμή που δεν αλλάζουμε ποτέ όλο το νερό, θα έπρεπε λίγο λίγο τα νιτρικά να ανεβαίνουν και μετά από 4-5 χρόνια να είναι σε υπερβολικά υψηλές τιμές. Αυτό όμως δεν συμβαίνει. Άρα είναι σαφές ότι μέρος τους καταναλώνεται με κάποιο τρόπο. Στο ενυδρείο που έχω τις αφρικάνες και το οποίο είναι σε λειτουργία πάνω από 5 χρόνια, κάνω αλλαγές κάθε βδομάδα. Η ποσότητα που αλλάζω είναι μέχρι 50% και μερικές φορές ακόμα πιο λίγη. Άρα τα νιτρικά που μένουν μέσα στο ενυδρείο μετά την αλλαγή με τον καιρό θα έπρεπε να συσσωρεύονται και σήμερα να έχουν φτάσει σε υπερβολικό βαθμό. Και όμως αυτό δεν συμβαίνει, παρά το γεγονός ότι στο συγκεκριμένο ενυδρείο δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου φυτά που θα μπορούσαν να δικαιολογούν αυτή την κατάσταση. Εκείνο που είναι δεδομένο είναι ότι στο υπόστρωμα υπάρχει μεγάλη ποσότητα ιζήματος αφού δεν κάνω ποτέ σιφονάρισμα του βυθού, όπως και μέσα στο φίλτρο. Εκεί γίνεται η οξείδωση των νιτρικών από βακτηρίδια που σε ένα βαθμό ζουν σε συνθήκες αναερόβιες. Άρα την δουλειά όλη δεν την κάνει το νερό, που δεν είναι παρά ένα μέσο που λειτουργεί σαν διαλύτης, αλλά το ίζημα. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι αλλαγές νερού επηρεάζουν, αλλά όχι στον βαθμό που θεωρούμε ότι επηρεάζουν. Άλλα πράγματα επιδρούν πολύ περισσότερο σε ένα ενυδρείο. Αν δεν κάνουμε αλλαγή νερού για 1 ή και 2 μήνες μικρή διάφορα θα δούμε. Αν όμως αφήσουμε τα φώτα αναμμένα μια βδομάδα μπορεί να δούμε αλλαγές που δεν τις φανταζόμαστε. Επίσης, η υπερβολική τροφή μπορεί πολύ εύκολα να ανατρέψει την ισορροπία του ενυδρείου με πολύ άσχημα αποτελέσματα για την υγεία ή ακόμα και την επιβίωση των ψαριών.

Όλη αυτή η κουβέντα δεν γίνεται φυσικά για να υποστηρίξουμε ότι οι αλλαγές νερού είναι περιττές. Απλά για να δούμε ότι και αν μερικές φορές το ενυδρείο μείνει χωρίς τις τακτικές αλλαγές, λόγω εργασίας ή λόγω διακοπών, δεν πρόκειται να έρθουν τα πάνω, κάτω.

Από έρευνες χομπιστών έχουν βρεθεί κάποια λίγα είδη φυτών και ψαριών που έχουν πρόβλημα αν δεν γίνονται καθόλου αλλαγές νερού. Όμως στην μεγάλη πλειοψηφία τους, δεν επηρεάζονται καθόλου.