Κάπου διάβασα μια πολύ επιτυχημένη παρομοίωση:

Σε τι μας χρησιμεύει ένα μοντέρνο σπορ αυτοκίνητο, με μηχανή ενός σκαραβαίου;

Δείχνει ακριβώς την σχέση ενός φίλτρου, με τα υλικά που του βάζουμε για να λειτουργήσει. Μόνο αν του βάλουμε τα κατάλληλα υλικά, θα μας δώσει το αποτέλεσμα που περιμένουμε από αυτό. Ανάλογα με το πόσο έχουμε "φορτώσει" το ενυδρείο μας με ψάρια και φυτά πρέπει να επιλέξουμε και τα υλικά για να έχουμε σωστή απόδοση ανακύκλωσης.

Το υλικό φιλτραρίσματος χρησιμεύει σαν επιφάνεια για την εγκατάσταση μικροοργανισμών και αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να προσβάλλεται από μικρόβια και βακτήρια, πρέπει δηλαδή να είναι ουδέτερο. Ότι πρέπει να είναι και ουδέτερο όσον αφορά την επίδραση του στο νερό είναι αυτονόητο.

Όσο περισσότερο πορώδες είναι ένα υλικό, τόσο μεγαλύτερη επιφάνεια διαθέτει για τα χρήσιμα βακτηρίδια και άρα τόσο μεγαλύτερη απόδοση έχει. Σε κάποια υλικά υπάρχουν τόσο μικροί πόροι, που εκεί μειώνεται η περιεκτικότητα του νερού σε οξυγόνο και το φίλτρο εργάζεται με αναερόβια βακτηρίδια που καταναλώνουν ένα μέρος από τα νιτρικά άλατα.

Για να δούμε όμως ποια είναι τα πιο γνωστά υλικά που χρησιμοποιούνται σήμερα στα φίλτρα:

1. ΥΑΛΟΒΑΜΒΑΚΑΣ: Είναι κατάλληλος για τα φίλτρα που δουλεύουν για μηχανικό καθάρισμα του νερού ή σαν πρώτο υλικό (στην είσοδο του νερού) στα εξωτερικά ή εσωτερικά βιολογικά φίλτρα. Αν βάλουμε μεγάλη ποσότητα μπορεί να εργαστεί και σαν βιολογικό φίλτρο, αλλά επειδή κατακρατεί την αιωρούμενη βρωμιά πρέπει να καθαρίζεται ή να αντικαθίσταται συχνά, γιατί η βρωμιά δεν έχει σημασία αν είναι ελεύθερη στο νερό ή πάνω σε ένα υλικό εφόσον παραμένει μέσα στο νερό. Πρέπει να έχουμε υπ όψιν μας ότι μικρά κομματάκια από υαλοβάμβακα μπορεί να βρεθούν στο στομάχι των ψαριών με άσχημες συνέπειες, γι αυτό και καλό είναι να αποφεύγουμε να τον χρησιμοποιούμε σαν τελευταίο υλικό στο φίλτρο μας. Μπορούμε να τον πλύνουμε και να τον χρησιμοποιήσουμε 2 ή 3 φορές, αλλά είναι ακόμα καλύτερα να τον αντικαθιστούμε κάθε φορά, αφού δεν πρόκειται για ακριβό υλικό και δεν χρειάζεται να βάζουμε κάθε φορά μεγάλη ποσότητα. Πριν από την χρήση του πρέπει να τον πλένουμε με χλιαρό νερό για να απομακρύνουμε μικρά τρίμματα του και για να είναι πιο αποτελεσματική η απόδοση του.

2. ΜΠΛΕ ΣΦΟΥΓΓΑΡΙ: Είναι ένα από τα πιο αγαπημένα υλικά στους ακουαρίστες. Είναι ιδανικό υλικό για ιδιοκατασκευές που κάνουν οι ακουαρίστες σε όλο τον κόσμο. Περισσότερες πληροφορίες για αυτό εδώ

3. ΚΕΡΑΜΙΚΟΙ ΚΥΛΙΝΔΡΟΙ (ΜΑΚΑΡΟΝΙ): Έχουν μια σχετικά μικρή επιφάνεια για την εγκατάσταση των βακτηριδίων, γι αυτό και πρέπει να χρησιμοποιείται σε σχετικά μεγάλες ποσότητες, αλλά έχουν και το πλεονέκτημα, υπερβολικές συγκεντρώσεις βακτηριδίων, να διαλύονται εύκολα και να αποφεύγεται η μείωση της απόδοσης του φίλτρου σε κυκλοφορία νερού. Είναι υλικό από ψημένη άργιλο και έτσι έχει μεγάλη αντοχή στην επαφή του με το νερό. Αυτό το κάνει υλικό που δεν χρειάζεται να αντικαθίσταται στο φίλτρο.

4. ΒΙΟΣΦΑΙΡΕΣ: Όπως το προηγούμενο υλικό, έχουν σχετικά μικρή επιφάνεια, αλλά είναι πολύ χρήσιμα στα Trickle filters λόγω του μικρού βάρους τους και από το γεγονός ότι συγκεντρώσεις μαζών βακτηριδίων εύκολα διαλύονται και ελευθερώνουν το φίλτρο. Οι βιόσφαιρες, με αυτή την ιδιότητα έχουν μεγάλη διάρκεια στα Trickle filters χωρίς να χρειάζονται συντήρηση και καθάρισμα. Είναι και αυτό ένα υλικό που ευνοεί την κατασκευή φίλτρων από τους χομπίστες.

5. SIPORAX: Έχει μια πολύ μεγάλη χρήσιμη επιφάνεια που φτάνει τα 270 m²  ανά λίτρο. Λόγω της ιδανικής επιφάνειας και του μεγέθους των πόρων, γίνεται γρηγορότερα η εγκατάσταση των βακτηριδίων, στις 14 μέρες, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα υλικά που χρειάζονται 3 - 6 βδομάδες. Αυτό βέβαια δεν το λέω από προσωπική πείρα, αλλά σύμφωνα με ανακοινώσεις ανθρώπων που το έχουν χρησιμοποιήσει, αλλά και της SCHOTT, της εταιρείας που το φτιάχνει.

Το υλικό αποτελείται κατά 70% από αέρα, με μικρούς πόρους, που είναι κατά 90% ανοιχτοί! Λόγω ακριβώς των μικρών πόρων, πέρα από τα αερόβια βακτηρίδια, είναι δυνατή η εγκατάσταση αναερόβιων βακτηριδίων και έτσι η απομάκρυνση εν μέρη των νιτρικών αλάτων. Σαν υλικό δεν γερνάει και έτσι δεν μειώνεται η απόδοση του και ο λόγος είναι, ότι είναι φτιαγμένο από γυαλί. Επιπλέον, επειδή είναι αποδοτικό, χρειάζεται μικρή σχετικά ποσότητα για να έχουμε καλό αποτέλεσμα. Το μειονέκτημα του είναι ότι η τιμή του είναι σχεδόν 10 φορές πιο υψηλή από τους αντίστοιχους κεραμικούς κυλίνδρους.

6. ΕΝΕΡΓΟΣ ΑΝΘΡΑΚΑΣ: Πρόκειται για υλικό που πρέπει να έχει κάθε χομπίστας στο σπίτι του. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να υπάρχει μόνιμα μέσα στο φίλτρο. Ουσιαστικά πρόκειται για φάρμακο, αφού έχει την ιδιότητα να δεσμεύει και να απομακρύνει από το νερό βλαβερές για τα ψάρια και τα φυτά ουσίες, όπως είναι οι φαρμακευτικές ουσίες μετά από μια θεραπεία και στοιχεία που χρωματίζουν στο νερό. Έχει την ιδιότητα να απομακρύνει οργανικές ουσίες από το νερό. Αυτό γίνεται γιατί κατακρατεί υπολείμματα πρωτεϊνών. Οι πρωτεΐνες είναι το προστάδιο του Αμμωνίου των νιτρωδών και των νιτρικών αλάτων, που είναι βλαβερές ή και δηλητηριώδεις ουσίες που μπορούν να επιδράσουν καταστροφικά κάποιες φορές στην υγειά των ζωντανών οργανισμών που έχουμε στο ενυδρείο μας. Αυτές οι ουσίες δεν εξαφανίζονται βέβαια με την χρήση του άνθρακα! Αν δεν φροντίζουμε να ανανεώνουμε ή να καθαρίζουμε αυτά τα υλικά συχνά, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να κατακρατούνται μόνο τα αιωρούμενα σωματίδια, ενώ τα λευκώματα αρχίζουν να διασπόνται και να μετατρέπονται στις παραπάνω ουσίες. Τα τελευταία χρόνια οι άνθρακες έχουν βελτιωθεί και δεν αφήνουν με τον καιρό πάλι ότι έχουν κατακρατήσει μέσα στο νερό, αλλά παρόλα αυτά, ένας άνθρακας που έχει ξεπεράσει τις αντοχές του σε φορτίο, δεν έχει νόημα να παραμένει μέσα στο φίλτρο.

Είναι πολύ βολικό να τον βάζουμε στο φίλτρο μέσα σε μια σακούλα για μπορούμε να το απομακρύνουμε γρήγορα χωρίς να πρέπει να κάνουμε το φίλτρο άνω κάτω για αυτόν το λόγο. Σημαντικό είναι επίσης να φροντίζουμε να τον τοποθετούμε μετά από τον υαλοβάμβακα, γιατί έχει πόρους που αν φράξουν από τα αιωρούμενα σωματίδια που ευρίσκονται στο νερό, χάνει μεγάλο ποσοστό από την αποτελεσματικότητα του.

7. ΤΥΡΦΗ: Μαλακώνει το νερό και κατεβάζει το ΡΗ. Πόσο γρήγορα συμβαίνει αυτό, εξαρτάται από την ποιότητα της τύρφης (περιεκτικότητα σε ταννικά και χουμικά οξέα). Από αυτό εξαρτάται και η διάρκεια της. Πρόκειται για υλικό που κάποια στιγμή εξαντλείται και πρέπει να αντικατασταθεί, αν θέλουμε να έχουμε συνέχεια τις ίδιες συνθήκες στο νερό του ενυδρείου μας. Δεν πρέπει να ψάχνουμε για λύση έξω από τον χώρο των υλικών για ενυδρεία, γιατί δεν είναι όλες οι τύρφες ίδιες και δεν είναι όλες όξινες. Επιπλέον η τύρφη που χρησιμοποιείται για τα φυτά σε γλάστρες ή σαν βελτιωτικό του χώματος, συνήθως έχει και λιπάσματα μέσα για βελτίωση της ποιότητας της και της απόδοσης της, αλλά αυτά τα λιπάσματα δεν έχουν καμία θέση στο ενυδρείο μας. Το μόνο μειονέκτημα της είναι ότι λόγω της σύνθεσης της, δίνει στο νερό του ενυδρείου ένα χρώμα κίτρινο - καφέ. Πρέπει να την βάζουμε ή ελεύθερη μέσα στο ενυδρείο ή σαν τελευταίο υλικό στο φίλτρο γιατί αλλιώς μειώνει την εποίκηση των άλλων υλικών με αρκετά βακτηρίδια. Αυτό συμβαίνει γιατί η τύρφη έχει την ιδιότητα να αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό των βακτηριδίων, ανεξάρτητα αν πρόκειται για χρήσιμα ή επιβλαβή για τα ψάρια μας. Αυτός είναι και ένας λόγος που χρησιμοποιείται για τα ενυδρεία που ζουν δίσκοι ή νέον, ψάρια που γενικά είναι ευάλωτα σε βακτηριακές παθήσεις και πιο πολύ όταν θέλουμε να κάνουμε αναπαραγωγή αυτών των ειδών.