Έχω ήδη απαντήσει στον εαυτό μου αυτό το ερώτημα και πιστεύω πως – ευτυχώς – οι ακουαρίστες και οι χομπίστες γενικότερα, έχουν επίσης πάρει την ίδια απάντηση σ’ αυτό το θέμα. Δυστυχώς έχω ακούσει – και ακόμη ακούω κάποιες φορές – από ακουαρίστες να διατείνονται, ότι ο έλεγχος των παραμέτρων του νερού των ενυδρείων, είναι ή ασήμαντη λεπτομέρεια, αφού – όπως υποστηρίζουν – ποτέ δεν αντιμετώπισαν πρόβλημα ενώ ουδέποτε έκαναν tests, είτε ότι τα tests είναι μπελάς και πρόσθετο έξοδο και τα θεωρούν ανάξια λόγου. Θεωρώ πως μάλλον ξεχνούν τα προβλήματα που αντιμετώπισαν στο «στήσιμο» ενός καινούργιου ενυδρείου, ή τις απώλειες χωρίς φανερή αιτία (συμπτώματα ασθένειας κλπ) ενώ όλα έδειχναν πως πήγαιναν καλά και σωστά στα ενυδρεία τους. Επίσης μάλλον ξεχνούν τα, άνευ ταυτότητος, προβλήματα των φυτών ή / και των ασπόνδυλων που φιλοξενούσαν σε ενυδρεία και την ανεξέλεγκτη αύξηση των αλγών (algal bloom) που δημιούργησαν κάποτε προβλήματα στα συστήματα των ενυδρείων τους.

ã Ξεκινώντας ένα ενυδρείο

Ας υποθέσουμε ότι μόλις αγοράσατε ένα ενυδρείο. Αδειάσατε για τα καλά τις τσέπες σας για να αποκτήσετε εξοπλισμό, ειδικά φώτα, υλικά «στησίματος» - κατασκευής υδρόβιου μικροπεριβάλλοντος και μία βάση για να το τοποθετήσετε. Και ήλθε η στιγμή να γεμίσετε το καινούργιο σας φετίχ με νερό και να «καρφώσετε» στις πρίζες τα φις των συσκευών του. Εύκολο πράγμα. Το θέμα βέβαια τώρα είναι το ποιος θα σας πει αν και πότε το σύστημά σας είναι έτοιμο να δεχτεί τους υδρόβιους οργανισμούς που επιθυμείτε να φιλοξενήσετε σ’ αυτό.

Όπως γνωρίζουμε, στα ενυδρεία μας λαμβάνει χώρα αυτό που λέμε «ο κύκλος του Αζώτου». Είναι μία φυσική διαδικασία κατά τη διάρκεια της οποίας η τοξική Αμμωνία σταδιακά αρχίζει να αυξάνεται. Αρχίζουν αν εμφανίζονται αποικίες βακτηριδίων επάνω στα βιολογικά και τα μηχανικά μέσα (biological & mechanical media) μέσα στα φίλτρα. Αυτά τα βακτηρίδια (Nitrosomonas spp.) χρησιμοποιούν ως τροφή Άζωτο και Οξυγόνο για την αναπνοή τους. Οξειδώνουν λοιπόν την Αμμωνία και την μετατρέπουν στα επίσης πολύ τοξικά Νιτρώδη ιόντα. Η Αμμωνία και τα Νιτρώδη ιόντα είναι τοξικά και θανατηφόρα, έτσι θα ήταν μεγάλο λάθος να εισάγουμε μία τέτοια στιγμή ζωντανούς οργανισμούς στο σύστημά μας. Θα πρέπει να κάνουμε υπομονή έως ότου τα Νιτρώδη ιόντα φτάσουν στο υψηλότερο σημείο συγκέντρωσής τους και «νιτροφάγα» βακτηρίδια (Aerosomonas spp.) θα αρχίσουν να τα αποδομούν και να τα μετατρέπουν σε Νιτρικά, τα οποία είναι άλατα, ακίνδυνα για τα ψάρια.

Το πρόβλημα που παραμένει είναι το πότε ακριβώς αυτό θα συμβεί και πώς εμείς θα το μάθουμε. Μόνο από τα tests μπορούμε να πάρουμε την ακριβή και αξιόπιστη απάντηση.

Τελικά το να μαντεύει κανείς πράγματα σε σχέση με ένα σύστημα ενυδρείου, είναι μάλλον όχι ασφαλής και σίγουρα όχι αξιόπιστη μέθοδος, αφού διάφορα και εξειδικευμένα πλέον tests pH, Αμμωνίας, Νιτρωδών ιόντων, Νιτρικών αλάτων και άλλων παραμέτρων του νερού, μπορούν να υποστηρίζουν τις ανάγκες του hobby.

ã Θάνατοι χωρίς φανερή αιτία - θεραπείες

Κάποιοι ακουαρίστες λένε: «χτες έχασα ένα ψάρι, αλλά τα υπόλοιπα είναι μια χαρά». Τις περισσότερες από αυτές τις φορές, όταν δηλαδή έχουμε έναν ξαφνικό – χωρίς αιτία – θάνατο, συνηθίζουμε να κάνουμε τουλάχιστον μια μερική αλλαγή νερού και τα πάντα γυρίζουν στον ρυθμό τους.

Αναρωτιέμαι τι θα ανακαλύπταμε εάν είχαμε κάνει tests, πριν την μερική αλλαγή νερού, πριν την απώλεια, ή ακόμη εάν κάναμε σταθερά tests κάθε εβδομάδα που είναι και το προτιμότερο. Και όταν βλέπουμε τα ψάρια μας να ξύνονται, να κατευθύνονται στην επιφάνεια του νερού για αέρα πρέπει να κάνουμε θεραπεία για βακτηριδιακή ή παρασιτική μόλυνση ή να ελέγξουμε εάν το νερό του ενυδρείου μας είναι ασφαλές για τα ίδια τα ψάρια αλλά και για την επιτυχή εφαρμογή της θεραπείας;

Οι θεραπείες που αναγκαζόμαστε να κάνουμε επηρεάζουν ή όχι τα φίλτρα μας;

Σε όλες αυτές τις ερωτήσεις απαντούν με απόλυτη ασφάλεια μόνο τα tests, είτε μας αρέσει είτε όχι.

ã Μεγάλη ανάπτυξη άλγης

Ένα άλλο πολύ συνηθισμένο πρόβλημα, που συναντούμε στα ενυδρεία μας είναι η ξαφνική και μεγάλη ανάπτυξη αλγών. Κάποια είδη αλγών σαφώς είναι χρήσιμα, αφού προσφέρουν φυσική τροφή σε κάποια είδη υδρόβιων οργανισμών και καταφύγιο σε νεογέννητα ψάρια (μακροάλγες), και αναπτύσσονται στα ενυδρεία μας λόγω της ύπαρξης θρεπτικών συστατικών – που παίζουν το ρόλο του λιπάσματος – και της διαδικασίας της φωτοσύνθεσης. Υπάρχουν όμως και είδη άλγης, όπως τα Κυανοβακτήρια, που είναι αρκετά επικίνδυνα για την ασφάλεια των συστημάτων των ενυδρείων μας. Γιατί άραγε παρουσιάζεται το φαινόμενο της μεγάλης ανάπτυξης άλγης στα ενυδρεία μας;

Ποιος μπορεί να το πει εκτός από τα tests που μετρούν τις συγκεντρώσεις Φωσφορικών και Νιτρικών αλάτων που παίζουν το ρόλο του λιπάσματος, δηλαδή τροφής για την άλγη;

ã Προβλήματα των υδρόβιων φυτών

Πόσες φορές άραγε αγοράσαμε συμπληρωματικά σιδηρούχα λιπάσματα, λόγω των κίτρινων κηλίδων που είδαμε πάνω στα φύλα των υδρόβιων φυτών μας;

Πόσες φορές ακόμη, παρ’ όλο που χρησιμοποιήσαμε τέτοια υλικά δεν υπήρξε κανένα αποτέλεσμα σε κάποια από τα φυτά μας όπως τα διάφορα είδη Cryptocorynes;

Μήπως θα ήταν σοφότερο λοιπόν να είχαμε ελέγξει το νερό του ενυδρείου μας για συγκεντρώσεις Νιτρικών αλάτων που ενοχλούν αφάνταστα τα Cryptocorynes και τους προκαλούν, αρχικά κιτρίνισμα στα φύλλα και στη συνέχεια το μαρασμό;

ã Προβλήματα υδρόβιων ασπόνδυλων ζώων

Ποιος μπορεί άραγε να μας δώσει μία αξιόπιστη απάντηση για τα προβλήματα που παρουσιάζονται στα μαλακά κοραλλιά, τις θαλάσσιες ανεμώνες και τα άλλα υδρόβια ασπόνδυλα ζώα που διατηρούμε στα ενυδρεία μας, εκτός των εξειδικευμένων tests που μετρούν τις συγκεντρώσεις Ασβεστίου, Στροντίου, Ιωδίου, Σιδήρου, Μολυβδαινίου, Βαρίου ή Λιθίου που είναι απαραίτητα στοιχεία για την καλή διαβίωση και ανάπτυξη, στην αιχμαλωσία, τέτοιων ζώων σε ενυδρεία - υφάλους;

ã Τα αποτελέσματα των tests

Ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα που προκύπτει από την χρήση των tests είναι η αξιολόγηση των μετρήσεων. Η θερμοκρασία επηρεάζει το pH, η συγκεντρώσεις Αμμωνίας επίσης επηρεάζουν το pH. Έτσι, άνετα μπορούμε να πούμε πως το αποτέλεσμα ενός test μας δίνει πολύ χρήσιμες πληροφορίες και για άλλες παραμέτρους της ποιότητας του νερού των ενυδρείων μας.

Συνήθως η υψηλή συγκέντρωση Αμμωνίας θα χαμηλώσει το pH. Για παράδειγμα, εάν διατηρούμε ενυδρείο με υψηλό (αλκαλικό) pH και μια μέρα η μέτρηση του pH μας το δείξει όξινο, τότε μάλλον κάτι συμβαίνει και με την Αμμωνία.

Κάποιες φορές μετράμε την Αμμωνία και δεν βρίσκουμε μετρήσιμη ένδειξη. Παρ’ όλα αυτά τα ψάρια μας είναι όλα στην επιφάνεια και ζητούν απεγνωσμένα οξυγόνο. Σίγουρα σε αυτήν την περίπτωση δεν φταίει η τοξική Αμμωνία που ταλαιπωρεί τα βράγχια των ψαριών μας. Το συμπέρασμά μας θα πρέπει να είναι ότι οι μετρήσεις της συγκέντρωσης Αμμωνίας δεν είναι αρκετές για να μας δώσουν την πλήρη εικόνα του προβλήματος. Θα πρέπει να μετράμε και τα Νιτρώδη, που είναι επίσης πολύ τοξικά (κάποιες φορές τοξικότερα και αυτής της Αμμωνίας), ή ακόμα – ακόμα και των Νιτρικών αλάτων. Καλό είναι να μετράμε, μαζί με τα παραπάνω το pH και τη θερμοκρασία ώστε να έχουμε σαφές συμπέρασμα για την κατάσταση των ενυδρείων μας, αφού όλα τα παραπάνω, όπως προαναφέραμε συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους.

Μετά από αναγκαίες θεραπείες για βακτήρια ή παράσιτα που κάναμε στο ενυδρείο μας βλέπουμε το νερό να θολώνει, παρ’ όλο που ακολουθήσαμε πιστά τις οδηγίες χρήσης του φαρμάκου που χρησιμοποιήσαμε και κάναμε και μερική αλλαγή νερού, όπως προβλεπόταν, ή ακόμα χειρότερα, το νερό να είναι διαυγέστατο αλλά τα ψάρια μας έχουν απόλυτη ανάγκη από αέρα ή πεθαίνουν χωρίς κανένα εμφανή λόγο.

Ένα πλήρες test νερού θα μας απαντήσει πιθανόν ότι η μία ή η άλλη ουσία που χρησιμοποιήσαμε μείωσε το βιολογικό φορτίο του φίλτρου μας που διαχειριζόταν, πριν την θεραπεία, τα τοξικά απόβλητα στο σύστημά μας ή ακόμη χειρότερα σκότωσε όλα τα χρήσιμα Αζωτοφάγα βακτηρίδια που είχαν τις αποικίες τους στην επιφάνεια του βιολογικού υποστρώματος του φίλτρου μας. Αυτό το test θα μας πει και τι ακριβώς έκανε τη ζημιά.

ã Η χρήση των tests

Υπάρχουν διαφόρων ειδών test kits στο χώρο του hobby. Υπάρχουν tests υγρών αντιδραστηρίων (liquid test kits), ξηρών αντιδραστηρίων (dry tablet test kits), αντιδραστηρίων εμποτισμένων σε λωρίδες χαρτιού (paper tests) και ηλεκτρονικού τύπου tests. Όλα – εκτός των ηλεκτρονικού τύπου – χρησιμοποιούν χρωματικούς δείκτες.

P Τα paper tests αποτελούνται από λωρίδες ή ρολά χαρτιού, εμποτισμένα με κάποιο αντιδραστήριο που ερχόμενο σε επαφή με το νερό που θέλουμε να ελέγξουμε αλλάζει χρώμα.

Στη συσκευασία τους περιλαμβάνεται και έναν πίνακα με χρώματα στα οποία αντιστοιχούν διάφορες τιμές της προς μέτρηση παραμέτρου.

Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στο να παραθέτουμε το χρωματισμένο χαρτάκι με τον πίνακα σε καλό φως ημέρας και δεν θα πρέπει ποτέ να βυθίζουμε το χαρτάκι αυτό μέσα στο ενυδρείο (αφού είναι εμποτισμένο με επικίνδυνα αντιδραστήρια) αλλά να παίρνουμε λίγο νερό από το ενυδρείο και εκεί να βυθίζουμε το χαρτάκι του test, ώστε να μην κινδυνέψουν τα ψάρια μας από δηλητηριάσεις.

Υπάρχουν τέτοια tests που μετράνε τις βασικότερες παραμέτρους, όπως Αμμωνία (ΝΗ2 / ΝΗ4⁺), Νιτρώδη (NO2⁺), Νιτρικά άλατα (NO3^-), pH και σκληρότητες (ΚΗ, GH).

P  Τα liquid test kits περιλαμβάνουν ένα δοκιμαστικό πλαστικό ή γυάλινο σωληνάκι, υγρά αντιδραστήρια, που μπορεί να είναι από μόνο ένας δείκτης έως και τρεις δείκτες, και ένα πίνακα με χρωματικές διαβαθμίσεις που αντιστοιχούν σε διάφορες τιμές της προς μέτρηση παραμέτρου. Σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπάρχει χρωματικός πίνακας, εάν το test βασίζεται σε διαδοχική αλλαγή του αρχικού χρώματος που θα δημιουργηθεί από την μείξη του δείκτη με το νερό σε άλλο χρώμα.

Σε αυτήν την περίπτωση έχουμε συνήθως δύο δείκτες. Ο πρώτος χρωματίζει το νερό με κάποιο χρώμα ενώ βάζοντας σταγόνα - σταγόνα τον δεύτερο αλλάζει σε κάποια στιγμή το αρχικό χρώμα. Ο αριθμός των σταγόνων μας καθορίζει την παράμετρο που μετράμε μέσω ενός πίνακα που μας πληροφορεί για το τι ακριβώς σημαίνει εάν το χρώμα άλλαξε μετά από μία, δύο ή περισσότερες σταγόνες.

Τέτοια διαδικασία έχουν συνήθως τα tests που μετρούν σκληρότητα (GH, KH). Τα διαθέσιμα μετρούν ότι και τα paper tests.

P Τα dry tab test kits περιλαμβάνουν και αυτά, δοκιμαστικό σωληνάκι, χρωματικό δείκτη και ταμπλέτες (μία ή δύο αναλόγως το test) αντί για υγρά αντιδραστήρια. Αρκεί να διαλύσουμε ταμπλέτες στον όγκο νερού, και να παρεμβάλουμε το χρώμα που θα πάρει το διάλυμα με το χρωματικό δείκτη του kit. Εκτός των βασικών που αναφέραμε παραπάνω μετρούν ακόμη Χαλκό και συγκεντρώσεις φωσφορικών αλάτων.

P Τα ηλεκτρονικά test kits είναι κάπως πιο πολύπλοκα και απευθύνονται σε προχωρημένους ακουαρίστες με ιδιαίτερες απαιτήσεις λόγω των ειδών που διατηρούν ή σε υδατοκαλλιέργειες.

Συνήθως αποτελούνται από έναν ή περισσότερους αισθητήρες που μας δίνουν μία ηλεκτρονικά μετρημένη ένδειξη αφού βυθιστούν στο νερό που θέλουμε να ελέγξουμε. Υπάρχουν τέτοια tests για pH, Redox potential (οξειδοαναγωγή), Acidity (οξύτητα) και Alkalinity (αλκαλικότητα), COL, χρωστικές, Conductivity (αγωγιμότητα), διαλυμένο Οξυγόνο, σκληρότητες και για πολλές άλλες παραμέτρους.

Κάποια από αυτά είναι φορητά για πρακτικούς λόγους. Μετά από κάποια χρήση απαιτείται καλιμπράρισμα (επαναρύθμιση) και κάποια από αυτά λειτουργούν με τη βοήθεια φασματογράφων.

Πολύ εξεζητημένα test kits συνδυάζουν χημεία και ηλεκτρονικά και μπορούν να μετρούν Χλώριο (Cl ή Cl2 ή ClO2), Χρώμιο (Cr6), Χαλκό (Cu), Φορμαλδεΰδη (CHOH), Υδροξύλιο (OH) και πάρα πολλές άλλες παραμέτρους.

Πολλά kits από αυτά μπορούν να συνδεθούν με ηλεκτρονικούς υπολογιστές που το software τους έχει τη δυνατότητα να ελέγχει συνεχώς τις παραμέτρόυς, αλλά και να επεμβαίνει στο σύστημα. Έχουν τη δυνατότητα να εισάγουν CO2, για παράδειγμα εάν εντοπίσουν αύξηση του pH στο νερό, ανοίγουν ηλεκτροβάνες και κάνουν αυτόματα μερικές αλλαγές νερού εάν ανιχνεύσουν μεγάλες συγκεντρώσεις τοξικών κλπ.

Ότι ενυδρεία και είδη διατηρούμε, η χρήση του ενός ή του άλλου test kit είναι απολύτως απαραίτητη, γιατί μας δίνει την πλήρη εικόνα για τις συνθήκες του νερού που διαχειριζόμαστε και έτσι μπορούμε πλέον με στοιχεία – και όχι στα τυφλά – να επεμβαίνουμε για να διορθώσουμε (εάν χρειαστεί) οποιοδήποτε πρόβλημα στα συστήματά μας. Αυτό συμβαίνει γιατί δυστυχώς από τον άνθρωπο λείπουν οι μαντικές ικανότητες και η διατήρηση συστημάτων ενυδρείων απαιτεί αξιόπιστη και ουσιαστικά ενημερωμένη άποψη για το τι ακριβώς λαμβάνει χώρα μέσα σε ένα ενυδρείο.

Η άποψη που θέλει τα πάντα να λειτουργούν σε ένα ενυδρείο χωρίς καθόλου ψάξιμο και έλεγχο είναι εντελώς διάτρητη και δεν περιέχει καμιά ασφάλεια, αφού δεν βασίζεται επάνω σε πραγματικά δεδομένα που μπορούν να καθορίσουν την σωστή ή όχι διατήρηση των ζωντανών οργανισμών ενός ενυδρείου.