Οι μέθοδοι “στρωσίματος χωρίς ψάρια” διαδόθηκαν από τον Dr. Chris Cow το 1999.

Η γενική ιδέα είναι να προστεθεί σε ένα ενυδρείο χωρίς ψάρια που μόλις έχει τεθεί σε λειτουργία, μια πηγή αμμωνίας ώστε να εγκατασταθούν οι απαιτούμενες αποικίες ωφέλιμων βακτηριδίων. Η εισαγωγή των ψαριών και των υπόλοιπων υδρόβιων οργανισμών στο ενυδρείο θα γίνει μετά την ολοκλήρωση του κύκλου της νιτροποίησης και εφόσον έχει εξασφαλιστεί η σωστή και ομαλή λειτουργία του βιολογικού φίλτρου και το νερό έχει ρυθμιστεί και σταθεροποιηθεί στις κατάλληλες τιμές (GH, KH, pH).

Ουσιαστικά, για να στρώσει ένα ενυδρείο, τα μόνα που απαιτούνται είναι ένα φίλτρο με τα «βιολογικά» υλικά του, μια πηγή αμμωνίας και να υπάρχει κίνηση νερού ώστε να παρέχεται οξυγόνο που το χρειάζονται τα βακτηρίδια για να ζουν και να αναπτυχθούν.

Όμως, τι θεωρείται «πηγή αμμωνίας»;

Στο «στρώσιμο με ψάρια», πηγή αμμωνίας είναι τα προϊόντα του μεταβολισμού των ψαριών, οι νεκροί ιστοί φυτών και ψαριών καθώς και η τροφή που δεν έχει καταναλωθεί, αφού είναι όλα οργανικές ύλες οι οποίες αποσυντίθενται και απελευθερώνουν αμμωνία.

Στο «στρώσιμο χωρίς ψάρια» η εγκατάσταση ωφέλιμων αποικιών βακτηριδίων και η ολοκλήρωση του κύκλου του αζώτου επιτυγχάνεται με τεχνητές μεθόδους, αφού για το στρώσιμο του νερού χρησιμοποιούνται «εναλλακτικές»  πηγές αμμωνίας.

Κάποιες από αυτές τις μεθόδους είναι το στρώσιμο με την χρήση τροφής και το στρώσιμο με την προσθήκη αμμωνίας. Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε με το:

 Στρώσιμο με αμμωνία

Πρώτα απ’ όλα, το ενυδρείο πρέπει να είναι έτοιμο, στημένο στην βάση του, γεμάτο νερό και με όλον τον απαραίτητο εξοπλισμό να λειτουργεί άψογα. Για να γίνει σωστά και με ασφάλεια το “στρώσιμο με αμμωνία” είναι άκρως απαραίτητη η χρήση των δοκιμαστικών υγρών (test kits) για αμμωνία, νιτρώδη ιόντα και νιτρικά άλατα. Εννοείται ότι έχει προηγηθεί η επιλογή ψαριών χωρίς να έχει γίνει η αγορά τους ακόμα. Τώρα θα πρέπει να βρεθεί μια πηγή αμμωνίας που θα χρησιμοποιηθεί για την μέθοδο αυτή και τι καλύτερο από καθαρή, ανόθευτη αμμωνία, την οποία πολύ εύκολα  προμηθεύεται κανείς από οποιοδήποτε φαρμακείο. Όμως, θέλει προσοχή να μην έχει πρόσθετες ουσίες όπως απολυμαντικά, χρωστικές ουσίες και αρωματικά τα οποία αποτελούν κίνδυνο για τα ψάρια αφού είναι τοξικά για αυτά. Ένας εύκολος τρόπος για να διαπιστωθεί αν η αμμωνία είναι ανόθευτη είναι η μέθοδος της ανατάραξης. Αν αφρίσει, σημαίνει ότι είναι νοθευμένη και θα πρέπει να αποφευχθεί η χρήση της. Οι πιο συνηθισμένες αναλογίες μίγματος αμμωνίας - νερού που μπορούν να βρεθούν είναι ~6%, ~10% και ~28%. Βέβαια υπάρχει και σε άλλες, μεγαλύτερες αναλογίες αλλά η ασφαλέστερη για έναν αρχάριο θα έλεγα ότι είναι το μίγμα περιεκτικότητας 28%.

Η ποσότητα αμμωνίας που πρέπει να προστεθεί για το στρώσιμο εξαρτάται αποκλειστικά από τον όγκο του ενυδρείου και την περιεκτικότητα του διαλύματος σε αμμωνία. Προσωπικά προτιμώ να κρατάω τα επίπεδα αμμωνίας κατά το στρώσιμο γύρω στα 3-5 mg/l μέχρι να κάνουν την εμφάνισή τους τα νιτρώδη ιόντα. Ένας εύκολος και πρακτικός τρόπος να υπολογιστεί η δοσολογία είναι να χρησιμοποιηθεί κάποιο δοχείο ή κουβάς συγκεκριμένης χωρητικότητας, π.χ. πέντε λίτρων. Αφού συμπληρωθεί με πέντε λίτρα νερό και προστεθεί αποχλωριωτικό υγρό (προσοχή να μην έχει την ιδιότητα να αποδεσμεύει ή να αφαιρεί την αμμωνία), θα πρέπει να προστίθεται σταδιακά μια μικρή ποσότητα αμμωνίας με την χρήση σταγονόμετρου ή σύριγγας έως ότου πάρουμε την επιθυμητή ένδειξη από το δοκιμαστικό υγρό για αμμωνία. Καταγράφεται η ποσότητα αμμωνίας που χρειάστηκε για τα πέντε λίτρα και έτσι είναι γνωστό πλέον πόση θα χρειαστεί για να επιτευχθεί η αντίστοιχη ένδειξη και για τον συνολικό όγκο του ενυδρείου.

Εφόσον έχει προστεθεί η κατάλληλη ποσότητα αμμωνίας στο νερό του ενυδρείου θα πρέπει να γίνονται καθημερινές μετρήσεις για αμμωνία και νιτρώδη ιόντα και να καταγράφονται. Τις πρώτες ημέρες, και συγκεκριμένα μέχρι να κάνουν την εμφάνισή τους τα νιτρώδη ιόντα, οι τιμές της αμμωνίας πρέπει να παραμένουν μεταξύ 3 και 5 mg/l. Στην περίπτωση που οι τιμές κάποια στιγμή μειωθούν, θα χρειαστεί να προστεθεί όση αμμωνία χρειάζεται ώστε να επανέλθουν οι ενδείξεις μεταξύ 3 και 5 mg/l. Τονίζω ότι δεν χρειάζεται να προστίθεται καθημερινά αμμωνία όπως μερικοί προτείνουν.

Κάποια στιγμή θα παρατηρηθεί αύξηση των νιτρωδών ιόντων μαζί με μία πτώση στις τιμές της αμμωνίας. Από εδώ και πέρα θα πρέπει να προστίθεται πλέον καθημερινά η μισή της αρχικής δόσης αμμωνίας και να καταγράφονται και οι μετρήσεις των νιτρικών αλάτων.

Από αυτό το σημείο και μετά είναι θέμα χρόνου μέχρι να ολοκληρωθεί ο κύκλος της νιτροποίησης. Οι τιμές των νιτρωδών ιόντων θα αυξάνονται καθημερινά ενώ αντιθέτως της αμμωνίας θα μειώνονται. Κάποια στιγμή, όπως συνέβη και με την αμμωνία, τα επίπεδα των νιτρωδών ιόντων θα μειώνονται αργά αλλά σταθερά ως ότου τελικά μηδενιστούν. Ταυτοχρόνως θα παρατηρείται και η αναμενόμενη αύξηση των τιμών των νιτρικών αλάτων.

Εδώ έχει ολοκληρωθεί πλέον ο κύκλος της νιτροποίησης και το μόνο που μένει είναι να εκτελεστεί μια μεγάλη αλλαγή νερού (70-90%) ώστε να μειωθούν οι υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών αλάτων που θα έχουν δημιουργηθεί από τις συνεχείς οξειδώσεις της αμμωνίας σε νιτρώδη και τέλος σε νιτρικά ιόντα. Είναι προτιμότερο αυτή η αλλαγή νερού να μην γίνει σε διάστημα μεγαλύτερο  των 24  ωρών από την εισαγωγή ψαριών στο ενυδρείο και αυτό γιατί τα ωφέλιμα βακτηρίδια δεν μπορούν να αντέξουν μεγάλο διάστημα χωρίς τροφή, δηλαδή αμμωνία.

Πρέπει να τονίσω ότι θέλει προσοχή στις δοσολογίες αμμωνίας. Σε περίπτωση υπερδοσολογίας θα καθυστερήσει υπερβολικά το στρώσιμο και αυτό οφείλεται στο ότι το βιολογικό φίλτρο δεν επαρκεί ώστε να υποστηρίξει τέτοιες υψηλές συγκεντρώσεις αμμωνίας και στην συνέχεια νιτρωδών ιόντων. Σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να κάνετε μια ή και περισσότερες μερικές αλλαγές νερού ώστε να αραιωθούν οι συγκεντρώσεις και να μειωθούν ξανά στα αρχικά επίπεδα, δηλαδή 3-5 mg/l. Κατά την αλλαγή νερού θα πρέπει να προστεθεί και η κατάλληλη ποσότητα αποχλωριωτικού υγρού το οποίο όμως δεν πρέπει να έχει την ιδιότητα να αποδεσμεύει την αμμωνία.

"Εμβολιασμός" του ενυδρείου.

Λέγεται ότι με την μέθοδο στρωσίματος με αμμωνία, ο χρόνος για την ολοκλήρωση του κύκλου της νιτροποίησης είναι σημαντικά μικρότερος σε σχέση με τον παραδοσιακό  τρόπο στρωσίματος με ψάρια, πράγμα που σαφώς και δεν ισχύει. Είναι δυνατόν όμως, για τους πιο ανυπόμονους, να επιταχυνθεί το στρώσιμο με ορισμένους απλούς τρόπους αλλά στις κατάλληλες χρονικές περιόδους, δηλαδή την πρώτη ημέρα που προστίθεται η καθαρή αμμωνία στο ενυδρείο και την πρώτη ημέρα εμφάνισης νιτρωδών ιόντων.

Με τους παρακάτω τρόπους μεταφέρονται αποικίες ωφέλιμων βακτηριδίων στο νεοστημένο ενυδρείο:

• Προσθέτοντας μια ποσότητα «χρησιμοποιημένων» ή αλλιώς «στρωμένων» υλικών φιλτραρίσματος (κεραμικά, αφρώδες γυαλί, σφουγγάρι, κ.α.) στο φίλτρο του νέου ενυδρείου.

• Χρησιμοποιώντας μια ποσότητα χαλικιού από κάποιο ήδη στρωμένο ενυδρείο.

• Με την εισαγωγή λίγων ζωντανών φυτών ή οποιωνδήποτε διακοσμητικών (πέτρες, ρίζες ξύλων, πήλινα, κλπ) από στρωμένο ενυδρείο.

• Στραγγίζοντας ένα στρωμένο σφουγγάρι ή συνθετικό βαμβάκι στο καινούριο φίλτρο ή μέσα στο νερό του νέου ενυδρείου.

Σε κάθε περίπτωση, επιβάλλεται τα παραπάνω να προέρχονται από έμπιστη πηγή προς αποφυγή μεταφοράς ασθενειών στο καινούριο ενυδρείο. Χρησιμοποιώντας στρωμένα υλικά και διακοσμητικά το ενυδρείο μπορεί να είναι έτοιμο να δεχτεί ψάρια ακόμη και σε μόλις μία εβδομάδα!

Πρέπει να αναφέρω ότι σε ένα στρωμένο ενυδρείο, εφόσον υπάρχουν ψάρια, ο κύκλος νιτροποίησης δεν σταματάει ποτέ να παίρνει μέρος αφού τα ψάρια αποτελούν μια συνεχή πηγή αμμωνίας. Έτσι παίρνουν την τροφή τους τα ωφέλιμα βακτηρίδια και μένει πάντα σε κατάσταση ισορροπίας το ενυδρείο. Αν δεν συμβεί κάτι που να διαταράξει το βιολογικό φίλτρο, ο συνολικός βιολογικός όγκος παραμείνει σταθερός και τηρούνται ευλαβικά όλες οι ρουτίνες συντήρησης, οι αποικίες ωφέλιμων βακτηριδίων θα επαρκούν ώστε να υποστηρίζουν το βιολογικό φορτίο του ενυδρείου κρατώντας έτσι όλους τους ρύπους σε ασφαλή επίπεδα και τα ψάρια υγιή και μακριά από κινδύνους.

Ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα που έχει η διαδικασία στρωσίματος με αμμωνία, εκτός του ότι δεν βασανίζονται κάποια άτυχα ψαράκια και αποφεύγονται οι θάνατοί τους, είναι ότι όταν ολοκληρωθεί η όλη διαδικασία, οι αποικίες ωφέλιμων βακτηριδίων που θα έχουν δημιουργηθεί στο ενυδρείο θα είναι κατά πολύ περισσότερες απ’ ότι με τον κλασσικό τρόπο στρωσίματος με ψάρια. Αυτό συμβαίνει διότι η δοσολογία καθαρής αμμωνίας ξεπερνάει υπερβολικά την ποσότητα αμμωνίας που μπορούν να παράγουν τα αρχικά ψάρια που θα χρησιμοποιηθούν για το στρώσιμο. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την δυνατότητα να εφοδιαστεί κατευθείαν το ενυδρείο με τον τελικό αριθμό ψαριών, αφού οι αποικίες βακτηριδίων που υπάρχουν μετά το πέρας της διαδικασίας επαρκούν στο έπακρον για την υποστήριξη του βιολογικού φορτίου. Το γεγονός αυτό είναι πολύ χρήσιμο για μερικούς χομπίστες που κρατούν αμερικάνικες και αφρικάνικες κιχλίδες ή κάποια άλλα είδη επιθετικών ψαριών, επειδή αν εισαχθούν στο ενυδρείο όλα μαζί όταν είναι ακόμη ανήλικα, γίνονται πιο ανεκτικά το ένα απέναντι στο άλλο.

Ευελπιστώ ότι στο μέλλον η μέθοδος στρωσίματος ενυδρείων με αμμωνία και γενικότερα χωρίς ψάρια θα διαδοθεί όλο και περισσότερο, κυρίως σε εμάς τους απλούς χομπίστες, αποφεύγοντας έτσι την άσκοπη ταλαιπωρία των ψαριών. Σε αυτό το χόμπι είναι πολύ σημαντικό να γίνεται ένα καλό, σωστό και μελετημένο ξεκίνημα και θα πρέπει να διαθέτουμε πολλή υπομονή. Είναι στο χέρι μας να διευρύνουμε τις γνώσεις μας και να παρέχουμε στα ψάρια μας τις καλύτερες δυνατές συνθήκες από την αρχή. Είναι ο μόνος σίγουρος τρόπος να απολαύσουμε την ενασχόλησή μας με τα ενυδρεία.