Πρόκειται για ένα είδος φίλτρου που έχει σαν αποστολή την απομάκρυνση με βιολογικό τρόπο των νιτρικών αλάτων από το νερό του ενυδρείου. Τα νιτρικά, ως γνωστό, είναι το τελικό προϊόν του κύκλου του αζώτου και συνήθως τα απομακρύνουμε με τις τακτικές αλλαγές νερού. Είναι φίλτρο που απλά συμπληρώνει το σύστημα φιλτραρίσματος και αν λειτουργεί σωστά είναι πολύ αποτελεσματικό.

Πρέπει όμως από την αρχή να ξεκαθαρίσουμε ότι αυτό το φίλτρο έχει νόημα μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όπως είναι ένα ενυδρείο με πιο πολλά ψάρια από ότι πρέπει, ενυδρεία χωρίς φυτά, όπως είναι τα ενυδρεία με ψάρια από την λίμνη Μαλάουι και Τανγκανίκα, και σε ενυδρεία όπου έχουμε νεογέννητα ψάρια που είναι πολύ πιο ευαίσθητα στην ύπαρξη νιτρικών. Σε ένα καλοφυτεμένο ενυδρείο πιο συχνό φαινόμενο είναι να πρέπει να προσθέτουμε νιτρικά, παρά να χρειάζεται να τα απομακρύνουμε.

Σχηματική παράσταση του φίλτρου απονιτροποίησης: Πρόκειται για ένα κοινό εξωτερικό φίλτρο. Το νερό αναγκάζεται και κυκλοφορεί μέσα από τους σωλήνες και επιστρέφει πάλι στο κάδο. 1: έξοδος του νερού από τον κάδο. 2: είσοδος του νερού στον κάδο. 3: σημείο εξόδου του νερού από την κυκλοφορία 4: είσοδος του νερού στην κυκλοφορία 5: γέφυρα που ενώνει τους σωλήνες εξόδου και εισόδου του φίλτρου.

Ας δούμε όμως που βασίζεται η λειτουργία αυτού του φίλτρου.

Τα βακτηρίδια μέσα στο φίλτρο για να μπορούν να μετατρέπουν τις ενώσεις του Αζώτου σε νιτρώδη και στην συνέχεια σε νιτρικά χρειάζονται οξυγόνο. Αυτό το οξυγόνο το παίρνουν από το νερό που περνά μέσα από το φίλτρο. Αν το νερό περνά πολύ αργά μέσα από τα υλικά, τότε το διαθέσιμο οξυγόνο εξαντλείται γρήγορα με συνέπεια τα βακτηρίδια που βρίσκονται πιο πίσω από την είσοδο του νερού, να ζουν σε αναερόβιες συνθήκες, δηλαδή σε νερό χωρίς οξυγόνο. Σε αυτή την περίπτωση εξαναγκάζονται για να αναπνέουν, να αποσπούν άτομα οξυγόνου από τα νιτρικά (ΝΟ3) και κατά συνέπεια να τα μειώνουν, απελευθερώνοντας άζωτο. Αυτή η κατάσταση πολλές φορές γίνεται μέσα στα φίλτρα μας χωρίς να το γνωρίζουμε. Όταν το φίλτρο μένει ακαθάριστο και άρα μειώνεται η ροή του νερού αισθητά, σε κάποια σημεία του δημιουργούνται αναερόβιες συνθήκες και άρα γίνεται μια απονιτροποίηση. Να πούμε εδώ βέβαια ότι κάτι τέτοιο δεν είναι και τόσο ασφαλές, αφού μπορεί να έχει συνέπειες στο ενυδρείο μας αν δημιουργηθούν και νεκρές ζώνες.

Αν εμείς φτιάξουμε ένα σύστημα όπου το νερό θα είναι ουσιαστικά ελεύθερο από οξυγόνο, τότε δημιουργούμε συνθήκες όπου τα βακτηρίδια μόνιμα θα μειώνουν τα νιτρικά μέσα από αυτή την διαδικασία.

Αυτό το φίλτρο έχει την ιδιαιτερότητα να δουλεύει με τρόπο που το νερό να εισέρχεται και να εξέρχεται σε πολύ μικρές ποσότητες, (ανάλογα με το μέγεθος του φίλτρου και την ποσότητα των υλικών, πρέπει να ανανεώνεται νερό σε ποσότητα μερικών λίτρων την ώρα), ενώ μέσα στο φίλτρο η κυκλοφορία του γίνεται με μεγαλύτερη ταχύτητα. Άρα το ίδιο νερό περνά πολλές φορές από τα υλικά και φυσικά τα βακτηρίδια καταναλώνουν πολύ γρήγορα το διαθέσιμο οξυγόνο. Από κάποια στιγμή και μετά αρχίζουν να τραβούν οξυγόνο από τα νιτρικά. Το νερό που περνά στο ενυδρείο είναι ουσιαστικά απαλλαγμένο από νιτρικά ενώ αυτό που μπαίνει στο φίλτρο τροφοδοτεί τα βακτηρίδια με νιτρικά.

Παράλληλα βέβαια πρέπει να προμηθεύουμε τα βακτηρίδια και με τροφή. Κατάλληλη τροφή για αυτά είναι διάφοροι υδρογονάνθρακες όπως διάλυμα ζάχαρης, αλκοόλ και διάφορα υλικά που κατασκευάζουν εταιρείες που πουλάνε τέτοια φίλτρα.

Μέσα στο φίλτρο βάζουμε υλικά όπως είναι το SIPORAX και τον πρώτο καιρό πρέπει να μετράμε πολύ συχνά τα νιτρώδη και τα νιτρικά. Χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα μέχρι να είμαστε σίγουροι ότι το φίλτρο μας δουλεύει σωστά, αλλά και πάλι μπορεί να αλλάξει κάτι από τις παραμέτρους του νερού και να δημιουργηθεί πρόβλημα.

Μια άλλη εναλλακτική είναι το ανόργανο υλικό που μπαίνει στο φίλτρο της εταιρείας Aquacare σε μορφή κόκκων και έχει σαν βάση του το στοιχείο θείο. Σε αυτή την περίπτωση δεν χρειάζεται να "ταΐζουμε" τα βακτηρίδια. Αυτό το υλικό καταναλώνεται από τα βακτηρίδια με τον καιρό και κάποια στιγμή θέλει αντικατάσταση. Γενικά όμως αυτά τα υλικά που πρέπει να βάζουμε σαν τροφή των βακτηριδίων είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσουν πρόβλημα στο ενυδρείο αφού η ποσότητα και η συχνότητα που θα τα προσθέτουμε έχει να κάνει με τον πληθυσμό των βακτηριδίων, αλλά και την ποσότητα των νιτρικών μέσα στο νερό, καθώς και την ταχύτητα που θα αλλάζει το νερό από το φίλτρο προς το ενυδρείο και αντίστροφα. Αν τα νιτρικά που εισέρχονται στο φίλτρο δεν είναι αρκετά, τα βακτηρίδια θα έχουν έλλειψη οξυγόνου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αν το φίλτρο απονιτροποίησης δεν δουλεύει όπως πρέπει, είναι πολύ πιθανό αντί να παράγει άζωτο, να μεταφέρει μέσα στο ενυδρείο Νιτρώδη ΝΟ2, κάτι πολύ επικίνδυνο για τα ψάρια μας.