Όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, έτσι και τα ψάρια διαθέτουν έναν μηχανισμό αντιμετώπισης των ασθενειών, το ανοσοποιητικό σύστημα. Μόνο αν τα ψάρια είναι εξασθενημένα από κάποιους λόγους όπως είναι το στρες ή οι ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, και αν οι νοσογόνοι παράγοντες είναι ενισχυμένοι λόγω κατάλληλων για αυτούς συνθηκών, τότε τα ψάρια θα ασθενήσουν.

Για την αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων υπάρχουν δυο δρόμοι. Η πρόληψη και η θεραπεία.

Πρόληψη

Αρχικά να δούμε ποιοι είναι οι κανόνες που θα βοηθήσουν στην πρόληψη των ασθενειών.

Ένας βασικός κανόνας είναι οι σωστές συνθήκες κράτησης των ψαριών μέσα στο ενυδρείο μας.

α. Φροντίζουμε τα ψάρια μας να μην είναι μόνιμα ελλιπώς ταϊσμένα και αδύνατα.

β. Κακής ποιότητας τροφές, που ίσως έχουν λήξει, έχουν σαν συνέπεια διαταραχές του στομάχου και των εντέρων των ψαριών, κάτι που γενικά εξασθενεί τα ψάρια και τα κάνει ευαίσθητα σε άλλες ασθένειες. Τροφές πλούσιες σε λίπη οδηγούν σε υπερβολική πάχυνση των ψαριών και σε προβλήματα στο συκώτι. Είναι προτιμότερο σε περιόδους εκτός αναπαραγωγής να είμαστε λίγο τσιγκούνηδες στο τάισμα, από το να ταΐζουμε υπερβολικά. Ας μην ξεχνάμε ότι τα ψάρια στο ενυδρείο δεν έχουν την ίδια ανάγκη σε ενέργεια με αυτά που ζουν στην φύση, όπου αναγκάζονται να κινούνται πιο πολύ και σε πιο μεγάλες αποστάσεις.

γ. Χαμηλές θερμοκρασίες δημιουργούν πρόβλημα συνήθως στην νηκτική κίστη των ψαριών. Επίσης πρέπει να αποφεύγουμε τις απότομες αλλαγές θερμοκρασίας ειδικά όταν μεταφέρουμε τα ψάρια από το ένα σε άλλο ενυδρείο.

δ. Νερό με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξυγόνο έχει σαν συνέπεια να εξασθενεί τα ψάρια.

ε. Το ρΗ και η σκληρότητα του νερού πρέπει να είναι σε ανεκτά για τα ψάρια μας επίπεδα.

ζ. Φροντίζουμε να αποφεύγονται τραυματισμοί από αιχμηρά αντικείμενα, ή από χτυπήματα από άλλα ψάρια για να μην έχουμε περιπτώσεις μυκητιάσεων. Άρα κάνουμε σωστή επιλογή συγκατοίκων σε ένα κοινωνικό ενυδρείο για να μην υπάρχουν συγκρούσεις.

η. Αποφεύγουμε δηλητηριάσεις από μεταλλικά αντικείμενα μέσα στο νερό, από ακατάλληλες σιλικόνες ή από χρώματα που αφήνουν στο νερό χημικές ουσίες.

θ. Αποφεύγουμε δηλητηριάσεις από αέρια που θα κάνουν κακό στα ψάρια. Αυτά είναι εντομοκτόνα με τα οποία θα ψεκάσουμε τον χώρο, υπερβολικός καπνός από τσιγάρο, λακ μαλλιών κλπ.

ι. Απομακρύνουμε τροφές που έχουν μείνει στο ενυδρείο μετά το τάισμα, γιατί το σάπισμα τους μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα.

Μια άλλη υποχρέωση μας είναι η φροντίδα να μην μεταφερθούν παράσιτα ή άλλοι νοσογόνοι παράγοντες μέσα στο ενυδρείο από αλλού.

α. Ποτέ δεν βάζουμε ένα νέο ψάρι μέσα στο ενυδρείο μας αν πρώτα δεν το κρατήσουμε για αρκετές μέρες σε ενυδρείο καραντίνα. Μόνο έτσι θα είμαστε σίγουροι ότι δεν θα μεταφέρει παράσιτα ή βακτήρια στο κύριο ενυδρείο μας.

β. Δεν ταΐζουμε τα ψάρια μας με τροφές που έχουμε συλλέξει σε νερά όπου ζουν ψάρια γιατί είναι πολύ πιθανό μαζί της να μεταφέρουμε και νοσογόνους οργανισμούς στο ενυδρείο όπως είναι η ύδρα του γλυκού νερού (Hydra sp).

γ. Πέτρες και χαλίκι που έχουμε βρει στην φύση, το επεξεργαζόμαστε με τρόπο που θα εξασφαλίσει ότι δεν θα έχουν πάνω τους τίποτα βλαβερό. Μην ξεχνάμε ότι κόποια βακτήρια έχουν φάσεις στον κύκλο ζωής τους που αντέχουν ξηρασία ή κρύο για πολύ χρόνο χωρίς πρόβλημα.

δ. Φυτά που πρόκειται να μπουν στο ενυδρείο πρέπει να φροντίσουμε να είναι καθαρά από νοσογόνους οργανισμούς. Υπάρχουν τρόποι που μπορούμε να το καταφέρουμε αυτό. Σε επόμενο άρθρο θα τα δούμε αναλυτικά.

Θεραπεία

Οι ασθένειες που μπορεί να προσβάλουν τα ψάρια είναι πολλές και μόνο λίγες από αυτές μπορεί ο χομπίστας να αντιμετωπίσει με επιτυχία. Οι πιο πολλές αντιμετωπίσιμες ασθένειες είναι αυτές που οφείλονται σε εξωτερικά παράσιτα. Ασθένειες που προσβάλουν τα εσωτερικά όργανα των ψαριών μόνο σε πολύ λίγες περιπτώσεις μπορούν να θεραπευτούν και ένας βασικός λόγος είναι ότι συνήθως τις διαπιστώνουμε όταν είναι ήδη πολύ αργά.

Κάποιες ασθένειες που οφείλονται σε παράσιτα, όπως είναι το Ick (Ichthyophthirius multifiliis) γίνονται εύκολα αντιληπτές και άρα έχουμε περιθώρια αντιμετώπισής τους.

Ένας τρόπος για να δούμε αν ένα ψάρι είναι υγιές είναι ο εξής. Χτυπάμε με ένα αντικείμενο ελαφρά το τζάμι του ενυδρείου. Αν το ψάρι αντιδράσει άμεσα και κινηθεί με ταχύτητα προς τον βυθό σημαίνει ότι είναι κατά κανόνα υγιές. Αν αντιθέτως μείνει απαθές και οι κινήσεις του είναι ασταθείς είναι δείγμα ότι κάτι δεν πάει καλά. Φυσικά απαγορεύεται κάθε τόσο να χτυπάμε το τζάμι χωρίς πραγματικό λόγο γιατί αυτό δημιουργεί στρες στα ψάρια.

Πρέπει να πούμε εδώ ότι αυτό που κάνουν πολλοί χομπιστες από φόβο μην αρρωστήσουν τα ψάρια, είναι χειρότερο από το να μην κάνουν τίποτα. Εννοώ ότι δεν πρέπει να κάνουμε πειράματα με τα ψάρια και να βάζουμε διάφορα φάρμακα μόνο και μόνο επειδή υποψιαζόμαστε ασθένεια. Πρέπει να είμαστε σίγουροι αν είναι ένα ψάρι άρρωστο και σε αυτή την περίπτωση, για ποια ασθένεια πρόκειται. Ένα λάθος φάρμακο επιβαρύνει τα ψάρια χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Επίσης δεν πρέπει να βάζουμε λιγότερη δόση από την προτεινόμενη ενός φαρμάκου. Με μισή δόση φορτώνουμε τα ψάρια με φάρμακο χωρίς να αντιμετωπίζουμε την ασθένεια. Επιπλέον οι μικρές δόσεις μπορεί να κάνουν τον παθογόνο οργανισμό ανθεκτικότερο στο φάρμακο και όταν θα υπάρξει πραγματικό πρόβλημα δεν θα κάνει τίποτα εναντίον του.

Μόνο αν ξέρουμε τι έχει το ψάρι μας θα του βάλουμε φάρμακο και πάντα στην σωστή αναλογία.

Τέλος πρέπει να παρατηρούμε κάθε μέρα τα ψάρια μας. Μόνο τότε θα μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε αν υπάρξει αλλαγή στην εικόνα τους ή την συμπεριφορά τους και να αντιδράσουμε γρήγορα και σωστά.

Καλό είναι κάποια φάρμακα να τα έχουμε μόνιμα στο σπίτι για κάθε ενδεχόμενο. Θα έχετε παρατηρήσει ότι συχνά διαπιστώνουμε μια ασθένεια Σάββατο απόγευμα και τότε θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι την Δευτέρα για να κάνουμε κάτι. Φυσικά δεν εννοώ να έχουμε ολόκληρο φαρμακείο στο σπίτι, αλλά ένα φάρμακο για εξωπαρασιτα και ένα για ασθένειες που οφείλονται σε μύκητες (Fungus) είναι καλό να υπάρχουν διαθέσιμοι για κάθε στιγμή.