Η θερμοκρασία του σώματος ενός ζώου είναι αποτέλεσμα δυο λειτουργιών, της πρόσληψης και της απώλειας θερμότητας. Όσο ζει ένα ζώο παράγει θερμότητα. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της θερμότητας χάνεται στο περιβάλλον αμέσως μόλις παραχθεί. Έτσι η επιφάνεια του σώματος των ζώων έχει χαμηλότερη θερμοκρασία από ότι το εσωτερικό τους. Τα περισσότερα ζώα, μεταξύ των οποίων και τα ψάρια, έχουν χαμηλή παραγωγή θερμότητας και παράλληλα το σώμα τους αφήνει εύκολα την θερμότητα να φύγει στο περιβάλλον. Αυτά τα ζώα ονομάζονται εξώθερμα, δηλαδή το ποσό θερμότητας που καθορίζει την θερμοκρασία του σώματος τους,  προέρχεται από το περιβάλλον και πολύ λιγότερο από την θερμοκρασία που προέρχεται από τον δικό τους μεταβολισμό.  Πιο παλιά τα εξώθερμα ζώα τα ονόμαζαν ψυχρόαιμα. Όμως, ένα τροπικό ψάρι ή μια σαύρα που κάθεται στον ήλιο μπορεί να αποκτήσει υψηλότερες θερμοκρασίες από ένα θηλαστικό και άρα ο όρος ψυχρόαιμος είναι αδόκιμος. Αργότερα αντί για ψυχρόαιμα και θερμόαιμα καθιερώθηκαν οι όροι ποικιλόθερμα και ομοιόθερμα.

Στην συντριπτικά μεγαλύτερη πλειοψηφία τους, τα ψάρια που έχουμε στα ενυδρεία μας προέρχονται από τροπικές ζώνες με θερμοκρασίες υψηλότερες από αυτές που επικρατούν στους εσωτερικούς χώρους των σπιτιών μας. Αυτό απαιτεί να λάβουμε μέτρα για να έχουνε τις κατάλληλες θερμοκρασίες και άρα να εξασφαλίσουμε τον κατάλληλο εξοπλισμό.

Η θερμοκρασία που θεωρείται κατάλληλη για τα πιο πολλά ψάρια κυμαίνεται από 24°C μέχρι 26°C. Υπάρχουν και κάποια είδη που αρκούνται σε λίγο χαμηλότερες θερμοκρασίες, όπως και άλλα είδη που προτιμούν τιμές πάνω από 26°C.

Αρχικά να πούμε ότι οι πιο ψηλές ή οι πιο χαμηλές θερμοκρασίες έχουν επιπτώσεις στον οργανισμό των ψαριών. Οι ψηλότερες θερμοκρασίες αν δεν είναι υπερβολικές, έχουν σαν συνέπεια μόνο να επιταχύνουν τον μεταβολισμό τους και αυτό με την σειρά του έχει συνέπεια να μειώνεται η διάρκεια της ζωής τους. Αν είναι ακόμα πιο υψηλές οι θερμοκρασίες, τότε διασαλεύεται η διαδικασία μεταβολισμού και έτσι το ψάρι γίνεται ευαίσθητο σε ασθένειες.

Οι χαμηλές θερμοκρασίες έχουν αντίστοιχα αποτελέσματα. Διαταράσσονται οι λειτουργίες του οργανισμού και η κυκλοφορία του αίματος, αφού τα ψάρια, όπως είπαμε, είναι ζώα ποικιλόθερμα, δηλαδή δεν μπορούν να ρυθμίσουν την σωματική θερμοκρασία τους, αλλά εξαρτώνται άμεσα από την θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Αυτό έχει σαν συνέπεια να εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημά τους, να διαταράσσονται οι εσωτερικοί μηχανισμοί και να γίνονται ευάλωτα σε ασθένειες.

Το ίδιο σημαντική είναι η σωστή θερμοκρασία και για τα φυτά, αν και όχι με τόσο άμεσο τρόπο όπως με τα ψάρια. Γενικά τα φυτά είναι πιο ευαίσθητα σε υψηλές θερμοκρασίες ενώ σε θερμοκρασίες γύρω στους 20°C είναι μια χαρά. Πολλά καταστήματα κρατούν τα φυτά σε πιο χαμηλές θερμοκρασίες από τα ψάρια, γιατί έτσι διατηρούνται πιο καλά για πιο πολύ χρόνο.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να εξασφαλίσουμε την σωστή θερμοκρασία στο ενυδρείο μας.

Α.  Ο πιο κοινός και διαδεδομένος είναι η θερμαντική ράβδος, αντίσταση με ενσωματωμένο θερμοστάτη, που έχει καταλήξει να ονομάζεται θερμοστάτης όλη η συσκευή. Οι θερμοστάτες πιο παλιά ήταν έξω από το ενυδρείο και μέσα σε αυτό μόνο η αντίσταση, αλλά τώρα είναι και τα δυο σε ένα σώμα. Είναι φθηνή λύση με καλά αποτελέσματα αλλά έχει και μερικά μειονεκτήματα. Αν δεν είναι σε σημείο που να κυκλοφορά το νερό, συμβαίνει να έχει άλλη θερμοκρασία κοντά του και λίγο πιο χαμηλή στην άλλη άκρη του ενυδρείου. Αυτό λύνεται με το να τον τοποθετήσουμε κοντά στην έξοδο του φίλτρου μας, ώστε το ζεστό νερό να κατανέμεται σε όλο το ενυδρείο. Είναι ιδανικός θερμοστάτης για εσωτερικά βιολογικά φίλτρα, αλλά και για φίλτρα σαμπ, αφού έτσι, αφενός δεν φαίνεται και αφετέρου είναι σίγουρα σε σημείο που το νερό κυκλοφορά διαρκώς. Ένα ακόμα μειονέκτημα είναι ότι αν τον έχουμε μέσα στο ενυδρείο φαίνεται, ενώ το ιδανικό είναι ο εξοπλισμός να μην είναι γενικά ορατός. Την ισχύ του την μετράμε με τα Watt. Σε γενικές γραμμές υπολογίζουμε 0,5 μέχρι 1 Watt ανά λίτρο νερού. Δεν βάζουμε πολύ ισχυρές θερμαντικές ράβδους σε μικρά ενυδρεία, γιατί σε περίπτωση βλάβης τους, δεν θέλουμε να ανέβει η θερμοκρασία σε πολύ υψηλά επίπεδα. Σε μεγάλα ενυδρεία μπορούμε να χρησιμοποιούμε και 2 θερμοστάτες βάζοντας τον ένα στην μια άκρη και τον άλλο στην άλλη. Τέλος πρέπει να ξέρουμε ότι πάνω στους θερμοστάτες αυτούς υπάρχει κλίμακα με τους βαθμούς για να τους ρυθμίζουμε, αλλά δεν αρκούμαστε σε αυτή. Είναι θερμοκρασίες ενδεικτικές και πρέπει στην αρχή να παρακολουθούμε την  θερμοκρασία του νερού με ένα θερμόμετρο και να κάνουμε τις απαραίτητες διορθώσεις για να έχουμε την επιθυμητή τιμή. Αυτοί οι θερμοστάτες επηρεάζονται και από την εξωτερική θερμοκρασία. Σε μια ρύθμιση που τον χειμώνα μπορεί να μας κρατάει την θερμοκρασία στους 25°C, την άνοιξη, όταν ανεβαίνουν οι θερμοκρασίες, μπορεί η ίδια ρύθμιση να ανεβάσει την θερμοκρασία στους 27°C ή και πιο πάνω. Χρειάζεται δηλαδή τακτικά να ρίχνουμε μια ματιά στο θερμόμετρο για να βεβαιωθούμε ότι δεν θα υπάρχουν αποκλείσεις από την επιθυμητή τιμή.

Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας κάθε φορά που κάνουμε αλλαγή νερού στο ενυδρείο να αποσυνδέουμε τον θερμοστάτη από το ρεύμα γιατί οι πιο πολλοί, αν βρεθούν έξω από το νερό, θα σπάσουν αφού το περίβλημα είναι από γυαλί. Δεν πρέπει να βάζουμε αυτού του τύπου τους θερμοστάτες μέσα στο υπόστρωμα. Το χαλίκι θα κρατήσει την θερμοκρασία και είναι πιθανόν να καταστραφεί ο θερμοστάτης, πέρα από το γεγονός ότι θα έχουμε και μειωμένη απόδοση του.

Κάποια ψάρια έχουν την τάση να πηγαίνουν πάνω στον θερμοστάτη με κίνδυνο να πάθουν έγκαυμα. Τέτοια ψάρια είναι τα είδη που κολλάνε πάνω σε επιφάνειες, όπως είναι τα διάφορα είδη πλακόστομου. Αν έχουμε τέτοια ψάρια, καλό είναι να τοποθετούμε τον θερμοστάτη μέσα σε προστατευτικό κάλυμμα. Τέτοια καλύμματα υπάρχουν για αυτό τον λόγο στο εμπόριο.

	1. Εξωτερικό γυάλινο ή μεταλλικό ανοξείδωτο περίβλημα. 2. Αντίσταση συνήθως τυλιγμένη γύρω από κεραμικό σώμα. 3. Καλώδιο παροχής ρεύματος. 4. Λυχνία που δείχνει αν είναι σε λειτουργία ο θερμοστάτης. 5. Σημείο όπου ρυθμίζουμε την επιθυμητή θερμοκρασία. 6. Έλασμα που λειτουργεί σαν διακόπτης σε θερμοστάτες που δεν είναι ηλεκτρονικοί.
Α. Θερμαντική ράβδος.

Β.  Μια ακόμα λύση είναι το θερμαντικό καλώδιο που τοποθετούμε πάνω στην βάση του ενυδρείου, κάτω από το υπόστρωμα. Πρόκειται για ένα μακρύ καλώδιο που το στερεώνουμε με βεντούζες ή με σιλικόνη πριν βάλουμε χαλίκι μέσα στο ενυδρείο μας. Πρέπει να πούμε από την αρχή ότι αυτή η λύση δεν είναι σωστή για ένα ενυδρείο που σαν υπόστρωμα έχει άμμο, όπως για παράδειγμα σε ενυδρείο με κιχλιδες από τις λίμνες της Αφρικής, Μαλάουι και Τανγκανίκα, γιατί η άμμος δεν επιτρέπει την κυκλοφορία του νερού και έτσι υπάρχει περίπτωση να παρουσιαστεί βλάβη στο καλώδιο. Επίσης δεν μπαίνει σε κουβέντα μια τέτοια λύση σε ενυδρείο όπου θα ζουν ψάρια που έχουν την συνήθεια να σκάβουν και να διαμορφώνουν τον χώρο όπως αυτά επιθυμούν. Σαν καλή λύση θεωρείται σε ένα φυτεμένο ενυδρείο, αφού με την θερμοκρασία κάτω από το χαλίκι εξασφαλίζει καλύτερη ανάπτυξη των φυτών, που προτιμούν ζεστό υπόστρωμα. Επίσης το θερμό νερό ανεβαίνει προς τα πάνω και αναπληρώνεται από νερό πιο κρύο και έτσι υπάρχει μια μικρή, αλλά μόνιμη κυκλοφορία του νερού μέσα στο υπόστρωμα, και έτσι το κάνει και λειτουργεί σαν βιολογικό φίλτρο, ενώ παράλληλα μεταφέρει συνεχώς θρεπτικά συστατικά στις ρίζες των φυτών.

1. Το καλώδιο πάνω στην βάση του ενυδρείου. 2. Υπόστρωμα που καλύπτει το καλώδιο. Β. Θερμαντικό καλώδιο

Γ.  Υπάρχει μια λύση ακόμα που όμως κατά την γνώμη μου δεν είναι γενικά καλή, ενώ παράλληλα είναι και ακριβή. Πρόκειται για ένα στρώμα θερμαινόμενο που το τοποθετούμε κάτω από το ενυδρείο. Αυτό σημαίνει ότι μεσολαβεί ανάμεσα σο ενυδρείο και στο έπιπλο πάνω στο οποίο το έχουμε τοποθετήσει. Τα αρνητικά είναι πολλά. Σε περίπτωση που χαλάσει, για να το αντικαταστήσουμε ή να το επισκευάσουμε πρέπει να σηκώσουμε το ενυδρείο στον αέρα, και όποιος έχει ενυδρείο καταλαβαίνει τι σημαίνει κάτι τέτοιο. Επίσης μεγάλο μέρος της ενέργειας πάει χαμένο αφού για να ζεστάνει το νερό πρέπει να ζεστάνει πρώτα το παχύ κρύσταλλο που είναι η βάση του ενυδρείου, αλλά παράλληλα ζεσταίνει και το έπιπλο.

Δ.  Μια ακόμα λύση είναι τα εξωτερικά φίλτρα που διαθέτουν ενσωματωμένο θερμοστάτη. Αν αφαιρέσουμε το γεγονός ότι αυτά τα φίλτρα είναι αρκετά πιο ακριβά από τα κοινά, σαν λύση θεωρείται καλή. Φυσικά υπάρχει το μειονέκτημα ότι αν χαλάσει η παροχή ρεύματος, το ενυδρείο ξεμένει και από φίλτρο και από θέρμανση. Το θετικό είναι ότι αποφεύγουμε άλλο ένα μέρος του εξοπλισμού να είναι μέσα στο ενυδρείο.

Ε.  Μια ακόμα πρόταση με μεγάλη ακρίβεια στην ρύθμιση της θερμοκρασίας είναι αυτή που αποτελείται από έναν εξωτερικό θερμοστάτη και αισθητήρα μέσα στο νερό και από το θερμαντικό στοιχείο με περίβλημα από τιτάνιο αντί για γυαλί, που μπαίνει μέσα στο ενυδρείο. Ο θερμοστάτης έχει υποδοχή για να μπαίνει η πρίζα του θερμαντικού στοιχείου και μπορεί να υποστηρίξει θερμαντικό στοιχείο μέχρι και 1000 W. Η θερμοκρασία ρυθμίζεται με ακρίβεια ± 0,2°C. Ο αισθητήρας λειτουργεί με χαμηλή τάση. Μια τέτοιου τύπου σύνδεση έχει και το ενυδρείο στο σχολείο. Το θερμαντικό στοιχείο είναι κλασικού τύπου (Α), αλλά ελέγχεται από ηλεκτρονικό θερμοστάτη, ο οποίος το καλοκαίρι υποστηρίζει το ψυκτικό μηχάνημα.

1. Ηλεκτρονικός θερμοστάτης 2. Ρυθμιστής θερμοκρασίας 3. Καλώδιο τροφοδοσίας ρεύματος του θερμοστάτη 4. Ράβδος με περίβλημα τιτανίου 5. Παροχή ρεύματος στην ράβδο 6. Αισθητήρας του θερμοστάτη Γ. Εξ. θερμοστάτης με θερμαντικό στοιχείο τιτανίου.

Γενικά σαν πολύ καλή λύση, αλλά όχι απαραίτητη, είναι ο συνδυασμός θερμαντικής ράβδου που ζεσταίνει το νερό, με θερμαντικό καλώδιο που θερμαίνει το υπόστρωμα. Σε μια τέτοια περίπτωση μπορούμε να ενώσουμε το θερμαντικό καλώδιο με τον φωτισμό και έτσι να αντιγράψουμε την φύση όπου η παρουσία του ήλιου συνδυάζεται με την αυξημένη θερμοκρασία του υποστρώματος, κάτι που είναι θετικό για τα φυτά μας.