Τα διαφόρων τύπων φίλτρα που χρησιμοποιούμε σε ένα ενυδρείο, σαν πρωταρχικό σκοπό έχουν να δημιουργούν το κατάλληλο υπόβαθρο για να αναπτύσσονται τα χρήσιμα βακτηρίδια, που έχουν σαν αποστολή τον βιολογικό καθαρισμό του νερού με τον κύκλο του Αζώτου.

Πέρα από αυτό, κατακρατούν και αιωρούμενα σωματίδια που βρωμίζουν και θολώνουν το νερό και έτσι το διατηρούν διαυγές. Όμως ένα νερό διαυγές δεν σημαίνει ότι είναι και καθαρό, αφού μέσα σε αυτό υπάρχουν και άλλα σωματίδια και μικροοργανισμοί που είναι πολύ συχνά επικίνδυνοι για τα ψάρια μας. Αυτοί μπορεί να είναι βακτηρίδια και παράσιτα που δεν μπορούμε να τα δούμε με το μάτι, γιατί είναι πολύ μικρά ή είναι πολύ λίγα σε αριθμό, κάτι που όμως δεν τα κάνει λιγότερο επικίνδυνα.

Παράλληλα, ένα ενυδρείο που δέχεται περισσότερο φως από ότι πρέπει ή δέχεται ηλιακό φως, παρατηρούμε ότι επηρεάζεται, αφού το νερό πρασινίζει. Αυτό γίνεται γιατί αναπτύσσεται σε αυτό αιωρούμενη άλγη η οποία όμως δεν μπορεί να κρατηθεί από ένα κοινό φίλτρο, παρά μόνο με ειδικά φίλτρα όπως είναι το Φίλτρο Διατομικής γης.

Προβλήματα σαν τα παραπάνω έρχεται να μας τα λύσει η Λάμπα UV (Ultraviolet) δηλ. Λάμπα  υπεριώδους ακτινοβολίας.

Αρχικά όμως πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάτι, γιατί για πολλούς η λάμπα θεωρείται η λύση για όλα τα προβλήματα. Ένα ενυδρείο που έχει τον σωστό αριθμό ψαριών και του γίνεται σωστή συντήρηση και σωστές αλλαγές νερού, δεν έχει ανάγκη από καμία λάμπα UV. Μπορεί να βοηθήσει σε καταστάσεις όπως είναι το θόλωμα του νερού από βακτηρίδια, αλλά αν έχουμε προβλήματα, πρώτα θα χρειαστεί να ψάξουμε τι κάνουμε λάθος και μετά να λάβουμε μέτρα όπως είναι η προσθήκη της λάμπας.

Συσκευή UV 1: Λάμπα 2: Περίβλημα 3: Είσοδος και έξοδος νερού.

Να δούμε αρχικά πως δουλεύει η λάμπα UV.

Η υπεριώδης ακτινοβολία επιδρά σε έμβιους μικροοργανισμούς και αυτό που κάνει είναι να προκαλεί χημική  αντίδραση στο μόριο του DNA του κάθε οργανισμού. Αυτό με την σειρά του έχει σαν αποτέλεσμα ο διαχωρισμός των κυττάρων του και άρα ο πολλαπλασιασμός του να είναι αδύνατος. Έτσι ο μικροοργανισμός γίνεται αβλαβής και πεθαίνει. Μεγαλύτερη ανάλυση σε αυτή την διαδικασία δεν νομίζω ότι χρειάζεται σε έναν χομπίστα αφού αυτό δεν είναι το ζητούμενο. Εκείνο που θα πρέπει να ξέρουμε είναι ότι η επίδραση της ακτινοβολίας σε έναν οργανισμό εξαρτάται από την ένταση της, σε συνάρτηση με την διάρκεια που θα μείνει ο οργανισμός εκτεθειμένος κάτω από αυτή την ακτινοβολία. Επίσης δεν είναι για όλους τους οργανισμούς αναγκαία η ίδια έκθεση, σε διάρκεια ή ένταση.

 Το νερό υποχρεώνεται να περνά κοντά από την λάμπα σε απόσταση μερικών mm. Η ταχύτητα που θα περνά εξαρτάται από την αντλία που υποστηρίζει την συσκευή. Μεγάλη ταχύτητα του νερού σημαίνει μικρότερη αποτελεσματικότητα της συσκευής. Για παράδειγμα μια συσκευή με λάμπα 15 W έχει αποτελεσματικότητα 90% όταν περνάνε 900 λίτρα την ώρα και 99% όταν περνάνε 500 λίτρα την ώρα.

Στο εμπόριο υπάρχουν συσκευές κατασκευασμένες για ενυδρεία, αλλά και για άλλες χρήσεις. Πρόκειται δηλαδή για συσκευές που δεν αφορούν αποκλειστικά το χόμπι του ενυδρείου. Αυτές που είναι για χρήση σε ενυδρείο συχνά έχουν διαφανές περίβλημα και έτσι βλέπουμε την λάμπα, αλλά το υλικό που είναι φτιαγμένο το περίβλημα είναι τέτοιο που δεν επιτρέπει την ακτινοβολία να μας επηρεάσει. Υπάρχουν βέβαια και συσκευές που δεν είναι ορατή η λάμπα. Τέτοιες είναι για παράδειγμα και οι συσκευές που είναι για χρήση σε λίμνες και άρα για εξωτερικό χώρο.

Τα θετικά της λάμπας UV είναι πολλά. Το πιο σημαντικό είναι ότι δεν επηρεάζει το νερό αφού δεν προσθέτει τίποτα μέσα σε αυτό, σε αντίθεση με τα φάρμακα που το επιβαρύνουν και μετά την κάθε θεραπεία θα πρέπει να φροντίσουμε να τα απομακρύνουμε με αλλαγές νερού. Επίσης, αν πρόκειται για μικροοργανισμούς και επιβλαβή βακτήρια, η λάμπα τα επηρεάζει και τα θανατώνει όλα, σε αντίθεση με τα φάρμακα που είναι συνήθως επιλεκτικά. Τα ψάρια αλλά και τα χρήσιμα βακτηρίδια που υπάρχουν στο φίλτρο ή πάνω στο χαλίκι, τα φυτά και τις πέτρες δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα.

Το αρνητικό όμως είναι ότι δεν θα επηρεάσει τίποτα από ότι είναι μέσα στο ενυδρείο, και δεν αιωρείται στο νερό. Αυτό με την σειρά του σημαίνει ότι και επιβλαβείς οργανισμοί που δεν κολυμπούν στο νερό δεν θα αντιμετωπιστούν. Για παράδειγμα, στην αντιμετώπιση του Ικ (Ichthyophthirius multifiliis), θα κάνει δουλειά η λάμπα μόνο στην φάση που τα παράσιτα κολυμπούν ελεύθερα ψάχνοντας ξενιστή και όχι όσο είναι πάνω στα ψάρια. Αυτό είναι ήδη πολύ χρήσιμο βέβαια, αλλά πρέπει να ξέρουμε ότι κάθε τι που είναι κολλημένο σε κάποιο αντικείμενο στο ενυδρείο δεν θα επηρεαστεί από την λάμπα.

Επίσης θεωρείται ότι η ακτινοβολία επηρεάζει και τα λιπάσματα για τα φυτά, πράγμα που σημαίνει ότι θα χρειάζεται να λιπαίνουμε πιο συχνά από ότι χωρίς αυτήν.

Σχηματική παράσταση της λειτουργίας της συσκευής.   1: Συσκευή λάμπας UV. 2: Αντλία νερού (Θα μπορούσε στην θέση της να ήταν ένα εξωτερικό φίλτρο) 3: Ενυδρείο 4: Λάμπα UV.

Η σύνδεση της με το ενυδρείο είναι απλή. Έχει μια είσοδο και μια έξοδο του νερού. Πριν την είσοδο μεσολαβεί ένα φίλτρο ή μια αντλία νερού για να κυκλοφορεί το νερό και να αναγκάζεται να περνάει μέσα από την συσκευή. Αν λειτουργεί με αντλία, είναι προτιμότερο να μεσολαβεί ένα μηχανικό φίλτρο πριν τη συσκευή για να κρατάει τους ρύπους που θα λερώνουν πολύ γρήγορα το εσωτερικό της. Αν στη θέση της αντλίας χρησιμοποιούμε φίλτρο, τότε αυτό φροντίζει για τον μηχανικό καθαρισμό του νερού. Γενικά όμως προτιμάται η αντλία γιατί το φίλτρο θα έχει μειωμένη απόδοση αφού η συσκευή θα το υποχρεώνει να έχει μικρότερη κυκλοφορία νερού από ότι έχει προβλεφθεί.

Πρέπει να μας είναι σαφές όμως ότι η χρήση της λάμπας UV παρουσιάζει και προβλήματα. Όταν την βάλουμε σε λειτουργία, θα καταστρέψει την άλγη που υπάρχει μέσα στο νερό καθώς και μικροοργανισμούς, βακτηρίδια κλπ. Αυτά τα νεκρά στοιχεία θα παραμείνουν μέσα στο νερό και πολύ σύντομα θα το επιβαρύνουν με συνέπεια να υπάρχει κίνδυνος ανόδου των Νιτρωδών, αφού τα βακτηρίδια Νitrosomonas δεν θα μπορέσουν να επεξεργαστούν την επιπλέον αμμωνία που θα υπάρξει απότομα, σε μικρό χρονικό διάστημα. Άρα πρέπει να γίνει μια καλή αλλαγή νερού μερικές φορές μετά από την έναρξη της λειτουργίας της λάμπας. Παράλληλα για να αποφύγουμε μια τέτοια αντίδραση θα πρέπει να ξεκινήσουμε να την ανάβουμε σταδιακά. Λίγες ώρες στην αρχή και μετά, σιγά σιγά να τις αυξάνουμε. Αυτό το συνιστούν και πολλές εταιρείες που κατασκευάζουν αυτές τις λάμπες.

Επίσης πρέπει να γνωρίζουμε ότι η λάμπα έχει ένα όριο ζωής, και αν την ανάβουμε συνέχεια, θα χρειαστεί μετά από έναν χρόνο να την αντικαταστήσουμε με μια νέα. Υπολογίζεται ότι κάθε λάμπα έχει ζωή περί τις 7000 ώρες.

Τέλος να πούμε ότι η συσκευή UV δεν είναι η θαυματουργή λύση για όλα τα προβλήματα.

Θα βοηθήσει μόνο σε ένα ενυδρείο που συντηρείται σωστά και που είναι στρωμένο με τον σωστό τρόπο. Δεν μπορούμε να περιμένουμε να λύσει προβλήματα που προέρχονται από υπερβολική τροφή ή από λάθη που επιβαρύνουν το ενυδρείο μας. Γενικά, είναι μια ακόμα συσκευή που βοηθάει, αλλά γίνεται πολύ καλά και χωρίς αυτή αν ξέρουμε να χειριστούμε ένα ενυδρείο.