Οι αρχάριοι χομπίστες και περισσότερο οι νέοι σε ηλικία, προτιμούν για τα ενυδρεία τους ψάρια με έντονα και πολλά χρώματα, και επιπλέον ψάρια που δεν είναι πολύ ακριβά. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, και δεν πρόκειται για ελληνικό φαινόμενο. Χωρίς αμφιβολία, ένα τα πιο δημοφιλή είδη είναι τα ζωοτόκα από την υποοικογένεια Poeciliinae της οικογένειας Poeciliidae,. Πιο συχνά διατηρούνται στα ενυδρεία οι ξιφοφόροι (Xiphophorus helleri), τα Platys (Xiphophorus maculatus)  και τα Xiphophorus variatus. Πρόκειται για ψάρια με πολύ μεγάλη ποικιλία σε χρώματα, ποικιλία που προέρχεται από τις πολλές διασταυρώσεις εδώ και δεκαετίες στα ενυδρεία. Είναι δύσκολο να βρει κανείς σε ενυδρείο ψάρια με τα χρώματα που έχουν στην φύση.

Το Xiphophorus maculatus ζει στο Μεξικό και την Γουατεμάλα, σε γλυκά και υφάλμυρα νερά στις εκβολές των ποταμών προς τον Ατλαντικό. Προς τον βορρά το συναντάμε μέχρι την Ονδούρα. Η πιο συχνή φόρμα είναι με χρώμα λαδί έως καφέ-πράσινο με ελαφρά γυαλάδα στα πλευρά του, υπάρχουν όμως και σε πολλούς άλλους χρωματισμούς. Παράλληλα με τους χρωματισμούς όμως υπάρχουν πληθυσμοί ψαριών με χαρακτηριστικές μαύρες κηλίδες στην βάση της ουράς τους και στο ουραίο πτερύγιο. Από τον GORDON έχει υποστηριχθεί ότι αυτές οι κηλίδες χωρίζονται σε 7 σχέδια: Σημεία, Διπλά σημεία, μισοφέγγαρα, συνδυασμένα μισοφέγγαρα, δρεπάνια, συνδυασμένα δρεπάνια και κομήτες (Comet). Η φόρμα "κομήτες" ευρίσκεται μόνο στους ποταμούς Rio Jamapa και Rio Papaloapan.

Είναι φυσικό αφού η περιοχή καταγωγής τους καλύπτει μια επιφάνεια 1000 χιλιομέτρων και πολλές περιοχές δεν έχουν επικοινωνία μεταξύ τους, να υπάρχουν διαφορετικοί συνδυασμοί χρωμάτων και να έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα έτσι. Στα ενυδρεία μας όμως δεν υπάρχουν αυτά τα εμπόδια της απόστασης και από εκεί προκύπτει το πλήθος των παραλλαγών των χρωμάτων που βρίσκει κανείς στην αγορά. Αυτό που έχει διαπιστωθεί από παρατηρήσεις και πειραματισμούς είναι ότι αυτές οι διασταυρώσεις γίνονται μόνο κάτω από τεχνικές συνθήκες. Αν βάλουμε σε ένα ενυδρείο συγγενικά μεταξύ τους είδη με την κατάλληλη σύνθεση θα ζευγαρώσουν με επιτυχία. Αυτό απαιτεί να μπουν σε ενυδρείο 30 λίτρων, για παράδειγμα, 2 θηλυκοί ξιφοφόροι (Xiphophorus helleri) και ένα αρσενικό Platy (Xiphophorus maculatus). Σύντομα θα υπάρξουν μικρά υβρίδια.  Το εντυπωσιακό είναι ότι αν μπουν τα ίδια είδη σε ένα μεγάλο ενυδρείο και υπάρχουν αρσενικά και θηλυκά και των δυο ειδών, είναι σχεδόν αδύνατο να έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχουν διαφορετική συμπεριφορά στην διαδικασία φλερτ και ζευγαρώματος, κάτι που εξασφαλίζει ότι δεν γεννιούνται υβρίδια στο φυσικό τους περιβάλλον. Για να διαπιστωθεί αυτό, έχουν γίνει και πειράματα σε λίμνες με 10 m³ νερό, όπου έχουν βάλει 20 ζευγάρια κόκκινους ξιφοφόρους και κόκκινα Platys και δεν υπήρξε καμία διασταύρωση.

Τα διάφορα είδη των Platys μπορούμε να τα διατηρήσουμε σε μικρά ενυδρεία μόνα ή και με άλλα είδη σε μεγάλα κοινωνικά ενυδρεία. Τα αρσενικά γίνονται συνήθως 3,5 cm και τα θηλυκά μέχρι 6 cm. Το νερό μπορεί να έχει σκληρότητα 12 - 25 °dGH,  pH 7,0 - 8,2  και θερμοκρασία 20 - 25 °C. Αν κάποιος θέλει να διατηρήσει τον τύπο platys που έχει στο ενυδρείο του, πρέπει να φροντίσει να μην έχει άλλο είδος Xiphophorus  στο ίδιο ενυδρείο, γιατί σύντομα θα βρεθεί με ένα γενετικό χάος! Διατήρηση πάντως των διαφορετικών καταγεγραμμένων παραλλαγών στο ίδιο ενυδρείο, βρίσκει κανείς και στα καταστήματα συχνά, γιατί πολλοί πωλητές φροντίζουν να έχουν όσο γίνεται μεγαλύτερη ποικιλία χρωμάτων στα Platys αφού αυτό είναι κάτι που εντυπωσιάζει τους μη ψαγμένους πελάτες. Αφού αυτά τα ψάρια βρίσκονται στο ίδιο ενυδρείο, και με δεδομένο ότι ένα ζευγάρωμα αρκεί για 2 μέχρι 6 γέννες μιας θηλυκιάς, δεν μπορεί να είναι σίγουρος κανείς, το ψάρι που παίρνει, τι μπορεί να του γεννήσει.

Όλες οι παραλλαγές των Platys τρώνε με προθυμία ζωντανή τροφή αλλά και τροφή σε φυλλαράκι. Πρέπει όμως η τροφή που τους δίνουμε να είναι πλούσια σε συστατικά φυτικής προέλευσης. Αν παρατηρήσουμε το στόμα τους διαπιστώνουμε εύκολα ότι είναι φτιαγμένο για να τρώει άλγη από τα φυτά και τα ξύλα που υπάρχουν στο περιβάλλον που ζει. Σαν πιο καλή τροφή όμως για αυτά τα ψάρια παραμένουν οι νύμφες εντόμων. Αν τα διατηρούμε σε νερό με πολλά νιτρικά και τα ταΐζουμε μόνο με μια τροφή μπορεί να παρουσιαστούν φαινόμενα νανισμού. Βελτιώνοντας όμως τις συνθήκες διατήρησης τους, οι επόμενες γενιές επανέρχονται στα φυσιολογικά μεγέθη τους. Τα "κοινά" είδη των Platys μπορούν χωρίς πρόβλημα να ζήσουν σε θερμοκρασία μέχρι 18 °C, αλλά όχι πιο κάτω από αυτήν. Οι νεώτερες παραλλαγές όμως δεν έχουν αυτή την ανοχή σε τέτοιες διακυμάνσεις στην θερμοκρασία.

Στα Platys, όπως σε όλα τα ζωοτόκα της οικογένειας, τα δυο φύλα ξεχωρίζουν από το όργανο αναπαραγωγής των αρσενικών, το gonopodium στην θέση του εδραίου πτερυγίου. Τα σπερματοζωάρια αποθέτονται στο σώμα της θηλυκιάς όπου μπορούν να επιβιώσουν μέχρι και 14 μήνες. Ένα ζευγάρωμα δηλαδή αρκεί να γονιμοποιήσει αρκετές γέννες μιας θηλυκιάς. Το ζευγάρωμα της θηλυκιάς μπορεί να γίνει πριν από την ωρίμανση της. Τα σπερματοζωάρια μπορούν να περιμένουν μέσα στο σώμα της μέχρι την ωρίμανση της και τότε να γονιμοποιήσουν τα αυγά που θα παραχθούν. Όταν ένα θηλυκό έχει μέσα του σπερματοζωάρια από προηγούμενο ζευγάρωμα και ζευγαρώσει ξανά, τα νέα σπερματοζωάρια έχουν προτεραιότητα στην γονιμοποίηση των αυγών απέναντι στα παλαιότερα. Αυτό σημαίνει ότι αν θέλουμε μια θηλυκιά να ζευγαρώσει με κάποιο αρσενικό συγκεκριμένης παραλλαγής, δεν χρειάζεται να είναι παρθένα. Τα μικρά όμως που θα γεννηθούν πρέπει να τα παρακολουθούμε και να τα ξεχωρίσουμε  αν είναι διαφορετικά μεταξύ τους.

Η θηλυκιά γεννά μετά από τέσσερις έως έξι εβδομάδες. Όταν είναι έτοιμη να γεννήσει φαίνεται από το πίσω μέρος της κοιλιάς της που γίνεται σκουρόχρωμο και δημιουργεί ένα είδος γωνίας. Άνθρωποι που έχουν εμπειρία είναι σε θέση να προβλέψουν σχεδόν ακριβώς την ημέρα που πρόκειται να γεννήσει ένα θηλυκό platys. Αν το ενυδρείο που έχουμε τα ψάρια είναι πυκνοφυτεμένο επιβιώνουν συνήθως πολλά μικρά. Αν θέλουμε όμως να κρατήσουμε τα μικρά και να μην έχουμε απώλειες πρέπει να βάλουμε την θηλυκιά σε ένα ενυδρείο- μαιευτήριο λίγες μέρες πριν την γέννα. Αυτό το ενυδρείο μπορεί να είναι μικρό και να έχει μέσα μερικές συστάδες φυτών για να μπορούν να καταφύγουν τα μικρά. Μια χορτάτη μητέρα συνήθως δεν κυνηγάει τα μικρά της. Για να αποφύγουμε όμως κάθε πιθανότητα απώλειας μπορούμε να βάλουμε την μητέρα σε μια γεννήστρα μέσα στο ενυδρείο- μαιευτήριο. Όταν γεννηθούν τα μικρά, γλιστρούν από τις σχισμές στον πάτο της γεννήστρας και πέφτουν μέσα στο ενυδρείο, ενώ η μητέρα μεταφέρεται αμέσως μετά στο ενυδρείο που την έχουμε συνήθως. Τα μικρά μένουν για λίγο στον βυθό του ενυδρείου ή στα φύλλα των φυτών, αλλά μετά από περίπου 2 ώρες αρχίζουν να ψάχνουν για τροφή. Σαν αρχική τροφή πρέπει να τους δοθούν Cyclops - και Artemia-Nauplii. Μπορούμε να τους δώσουμε φυσικά και έτοιμη τροφή για νεογέννητα ζωοτόκων, αλλά σε αυτή την περίπτωση η ανάπτυξη τους είναι λίγο πιο αργή.

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

Ένας συχνός μπελάς στην διατήρηση των platys είναι οι ασθένειες. Η πιο εύκολη πρόληψη για τέτοια προβλήματα είναι η αποφυγή μετάδοσης ασθενειών από νέα ψάρια που μπαίνουν στο ενυδρείο, η φροντίδα και καθαριότητα του ενυδρείου των φίλτρων και του εξοπλισμού και η σωστή διατροφή. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να έχουμε όσο γίνεται λιγότερα προβλήματα. Οι ασθένειες έχουν δυο βασικούς παράγοντες που τις προκαλούν: ακατάλληλες συνθήκες διατήρησης των ψαριών και εξασθενημένος οργανισμός τους. Όπως σε όλα τα ψάρια, έτσι και στα platys φυσικές επιδράσεις, (όπως είναι η πτώση της θερμοκρασίας του νερού, δόνησης του ενυδρείου από λάθος εξοπλισμό κλπ), χημικά στοιχεία (χλώριο στο νερό της βρύσης) και βιολογικοί παράγοντες (Βακτηρίδια, Παράσιτα, Ιοί, μεταδοτικές ασθένειες από άλλα ψάρια κλπ) μπορούν να είναι οι αιτίες για ασθένειες των ψαριών. Μόνιμα ακατάλληλες συνθήκες νερού και μονότονη, λάθος τροφή, σύντομα εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα των ψαριών και γίνονται αιτία για συχνών ασθενειών.

Η πιο συχνή ασθένεια των platys είναι η προσβολή τους από βακτήρια. Αν ο οργανισμός τους είναι εξασθενημένος από τις κακές συνθήκες του νερού, τα παθογόνα βακτήρια πολλαπλασιάζονται πολύ γρήγορα στο δέρμα και τα πτερύγια τους, πράγμα που διαπιστώνει κανείς από τις γκρι σκιές πάνω τους που σε μερικές περιπτώσεις έχουν κόκκινες περιοχές. Άσπρα χείλη συνήθως δείχνουν προσβολή του ψαριού από Flexibacter columnaris. Βακτηριακές μολύνσεις συχνά είναι δευτερεύουσες ασθένειες που ξεκινούν από τραυματισμό του ψαριού ή από προσβολή του από παράσιτα.

Κάποιες φορές μπορεί να εντοπίσουμε κάποιες ασθένειες και τις αιτίες τους, από το σημείο που προσβάλουν το ψάρι, αλλά και από τον αριθμό των ψαριών που έχουν προσβληθεί μέσα στο ενυδρείο μας. Όπως κι αν έχουν τα πράγματα όμως, δεν πρέπει να πιάνουμε αμέσως τα αντιβιοτικά μόλις διαπιστώσουμε κάποια ασθένεια. Αποφασιστική αντιμετώπιση είναι κάποιες φορές μόνο η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ψαριών. Αυτό μπορεί να γίνει με το ανέβασμα της θερμοκρασίας κατά 2 - 4 °C  και την προσθήκη αλατιού μετά από μια μερική αλλαγή του νερού. Πρέπει να μας είναι σαφές όμως ότι υπάρχει ελπίδα να σώσουμε τα ψάρια, μόνο όταν έχουμε διαπιστώσει εγκαίρως την ασθένεια.

Η γκρι σκιά κάτω από το ραχιαίο πτερύγιο δείχνει βακτηριδιακή μόλυνση. Foto: Jaroslav Elias

Τα φάρμακα που θεωρούνται πιο αποτελεσματικά για βακτηριακές ασθένειες είναι αυτά που έχουν σαν βάση το Μπλε του Μεθυλενίου, του Acrivlavin και του Furantoin. To Acrivlavin λειτουργεί σαν φρένο στον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων, αλλά ταυτόχρονα και της ανάπτυξης των φυτών. Αν όμως μεταφέρουμε το ψάρι σε ενυδρείο θεραπείας, πρέπει να υπολογίζουμε στην παραπέρα εξασθένιση του οργανισμού του από το στρες της προσαρμογής του στο νέο περιβάλλον.

Με τα αντιβιοτικά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, και γενικά να τα αποφεύγουμε όσο είναι δυνατόν. Ο βασικότερος λόγος είναι ότι στο σπίτι δεν έχουμε την δυνατότητα να διαπιστώσουμε την ευαισθησία ενός βακτηρίου σε ένα αντιβιοτικό. Μια συχνή θεραπεία με αντιβιοτικά μπορεί να οδηγήσει σε κάποιες ανθεκτικές αποικίες βακτηριών, κάτι που μπορεί να γίνει επικίνδυνο ακόμα και για εμάς σε περίπτωση τραυματισμού μας και επαφής μας με αυτά.

Πολλές επιχειρήσεις αναπαραγωγής ψαριών στην νοτιοανατολική Ασία χρησιμοποιούν συστηματικά αντιβιοτικά για προστασία των ψαριών από ασθένειες και για γρηγορότερη ανάπτυξη τους. Αυτό όμως συχνά οδηγεί σε δημιουργία ανθεκτικών βακτηρίων σε κάποια αντιβιοτικά, με συνέπεια να μην μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε αποτελεσματικά όταν αυτό χρειαστεί να γίνει. Πολλοί εισαγωγείς ευρωπαίοι, για αυτό τον λόγο αρνούνται να κάνουν εισαγωγή από τέτοιες επιχειρήσεις αν και οι τιμές των ψαριών είναι πολύ χαμηλές. Συνήθως ευρωπαίοι παραγωγοί δεν καταφεύγουν σε τέτοιες μεθόδους προφύλαξης των ψαριών και κατά συνέπεια τα ψάρια που παράγουν είναι σε καλύτερη φυσική κατάσταση, αν και συχνά ακριβότερα.

Η επόμενη συχνότερη αιτία ασθενειών στα platys είναι η προσβολή τους από παρασιτιάσεις του δέρματος και των πτερυγίων. Συνηθέστερες είναι παθήσεις από Ichthyobodo necatrix (θόλωμα του δέρματος) και Ichthyobodo pyriformis (Costia). Πρόκειται για πολύ κινητικά παράσιτα και εγκαθίστανται στο δέρμα, τα πτερύγια και τα βράγχια των ψαριών. Σαν σήματα της προσβολής είναι γκρι-μπλε περιοχές στην πλάτη τους και στις άκρες των πτερυγίων, τα οποία χάνουν την διαφάνεια τους και γίνονται θαμπά. Μια θεραπεία για αυτές τις περιπτώσεις είναι η χρήση παρασκευασμάτων με μπλε του μαλαχίτη σε συνδυασμό με αλλαγές του νερού, και αυτό σε επανάληψη την τρίτη και την πέμπτη μέρα μετά την αρχή της.

Άλλη ασθένεια που συναντάμε σχετικά συχνά είναι το γνωστό Ick (Ichthyophthirius multifiliis). Σήμερα υπάρχουν στην αγορά διάφορα αποτελεσματικά φάρμακα για αυτή την ασθένεια που μεταφέρεται στο ενυδρείο μας με ψάρια που έχουν προσβληθεί ή με κάποιες ζωντανές τροφές. Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να έχουμε φροντίσει να υπάρχει στο σπίτι πάντα ένα τέτοιο φάρμακο, ώστε να μπορούμε να επέμβουμε αμέσως μόλις χρειαστεί και ιδιαίτερα όταν έχουμε βάλει νέα ψάρια στο ενυδρείο μας.

Λιγότερο συχνά προσβάλλονται τα Platys από τρηματώδη σκουλήκια των βραγχίων (Dactylogyrus) και τρηματώδη σκουλήκια του δέρματος (Gyrodactylus sp.).