Τα guppies είναι τα ψάρια που σχεδόν κάθε χομπίστας κάποια στιγμή είχε στο ενυδρείο του. Θεωρούνται σαν τα ψάρια των αρχαρίων και αυτό για δυο λόγους: Πρώτα γιατί υπάρχει εντυπωσιακή ποικιλία σε χρώματα, ουσιαστικά στα αρσενικά, και γιατί έχουν την ιδιαιτερότητα να γεννούν εύκολα, κάτι που ενθουσιάζει τους νέους χομπίστες. Παράλληλα είναι από τα πιο φτηνά ψάρια στην αγορά και αυτό τα κάνει προσιτά σε όλους. Δεύτερο γιατί είναι πολύ πιο ανθεκτικά και προσαρμόζονται πολύ πιο εύκολα από ότι πολλά άλλα είδη. Όμως, επειδή είναι ψάρια που προέρχονται από επαναλαμβανόμενες αναπαραγωγές, αυτό τα κάνει τελικά ευαίσθητα σε διαφορετικές συνθήκες, από αυτές που έχουν γεννηθεί. Η προσαρμοστικότητα φαίνεται μόνο στα ψάρια που έχουν γεννηθεί στο δικό μας ενυδρείο. Αυτά ζουν πιο πολύ και είναι λιγότερο ευαίσθητα από αυτά που αγοράζουμε.

Στις 14.05.1856 ο φαρμακοποιός Julius Gollmer έπιασε στην Βενεζουέλα τα πρώτα guppies και τα έστειλε κονσερβοποιημένα στο Ζωολογικό μουσείο της τότε βασιλικής ακαδημίας επιστήμων, στο Βερολίνο. Το 1859 ο C.H. Peters ασχολήθηκε μαζί τους και ανακοίνωσε "...ένα νέο είδος του γένους Leptocephalus..."

Το 1861 έφτασαν μερικά δείγματα στο Μουσείο του Τορίνο, στην Ιταλία και ο Filippo de Filippi διαπίστωσε μια διαφορά στο γονοπόδιο και έβαλε τα guppies σε ένα δικό τους γένος, με το όνομα Lebistes. Τότε ονομάσθηκαν Lebistes poeciloides.

Ο Robert John Lechmere Guppy έστειλε το 1866 πολλά δείγματα στο Βρετανικό μουσείο στο Λονδίνο. Ο Albert C. L. Guenther περιέγραψε αυτά τα δείγματα που προέρχονταν από το Trinidad σαν ιδιαίτερο είδος με το όνομα Giardinus guppyi, γιατί δεν τα θεώρησε ίδια με τα Poecilia reticulata. Από αυτό το όνομα προέρχεται και η παγκόσμια γνωστή ονομασία τους, η οποία διατηρήθηκε μέχρι σήμερα, παρά τις επόμενες αλλαγές που ακολούθησαν όσον αφορά την κατάταξή τους.

Τα guppies ανήκουν στην οικογένεια Poecilidae υποτάξη Cyprinodontoidei τάξη Atheriniformes. Η καταγωγή τους είναι από την περιοχή που ξεκινά από την κεντρική Αμερική και φτάνει μέχρι την Βραζιλία, καθώς και την Καραϊβική. Τα ψάρια όμως που βρίσκουμε στην αγορά και είναι από αναπαραγωγές, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους έρχονται από την Ασία και ιδιαίτερα από την Σιγκαπούρη. Ψάρια πιασμένα στο φυσικό τους περιβάλλον είναι πολύ δύσκολο να βρούμε στην αγορά, και φυσικά είναι και πολύ πιο ακριβά. Σήμερα όμως υπάρχουν ελεύθερα σε όλο τον κόσμο, όπου η θερμοκρασία στο νερό δεν ξεπερνά προς τα κάτω κάποια όρια. Αυτό έχει γίνει, γιατί είναι ιδανικά ψάρια για την καταπολέμηση των κουνουπιών.

Λόγω της μεγάλης περιοχής που καλύπτει το φυσικό τους περιβάλλον, υπάρχουν πολλές χρωματικές παραλλαγές και με τις διασταυρώσεις που γίνονται από εκτροφείς, έχουν προκύψει πολύ περισσότερα χρώματα ακόμα. Η αναπαραγωγή τους με στόχο χρωματικούς συνδυασμούς δεν είναι εύκολη υπόθεση. Θέλει μεγάλη εμπειρία για να φτιάξει κανείς ένα χρωματικό είδος αφού απαιτούνται πολλές προσπάθειες και σωστή επιλογή αρσενικών και θηλυκών για ένα σωστό αποτέλεσμα. Υπάρχουν σε όλο τον κόσμο ομάδες που ασχολούνται αποκλειστικά με την αναπαραγωγή αυτών των ψαριών με εκπληκτικά αποτελέσματα πολλές φορές. Είναι άπειρα τα χρώματα και τα σχήματα της ουράς που έχουν καταφέρει κάποιοι έμπειροι εκτροφείς. Κάθε χρόνο διοργανώνονται πολλές εκθέσεις και διαγωνισμοί σε πολλά κράτη με αντικείμενο μόνο αυτά τα ψάρια και στόχο τις ανταλλαγές εμπειριών και μεθόδων αναπαραγωγής τους.

Πρωταθλητές σε διεθνείς διαγωνισμούς. Φωτος: Wolfgang Loch

Αντίθετα από τα πιο πολλά είδη ψαριών, στα guppies είναι πολύ εύκολο να ξεχωρίσουμε τα αρσενικά από τα θηλυκά, εκτός από την περίοδο που είναι πολύ μικρά. Τα αρσενικά είναι μικρότερα από τα θηλυκά και φτάνουν τα 3 cm. Επιπλέον είναι και πιο λεπτά. Έχουν όμως πολύ πιο εντυπωσιακά χρώματα και ιδιαίτερα μεγάλη χρωματιστή ουρά. Όπως όλα τα ζωοτόκα, διαθέτουν ένα όργανο, το γονοπόδιο, που επίσης είναι χαρακτηριστικό στοιχείο για να ξεχωρίσουμε το φύλο τους. Πρόκειται για μετατροπή του εδρικού πτερυγίου σε όργανο αναπαραγωγής που δίνει στο αρσενικό την δυνατότητα να γονιμοποιεί το θηλυκό εσωτερικά. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι όπως σε πολλά ζωοτόκα, αν το θηλυκό ζευγαρώσει μια φορά, αυτό αρκεί για να γεννήσει περισσότερες από μια φορές.  Τα θηλυκά είναι αισθητά μεγαλύτερα από τα αρσενικά. Φτάνουν τα 6 cm και έχουν σχετικά αδιάφορο χρώμα.

Είναι ιδιαίτερα ειρηνικά ψάρια που πρέπει να ζουν σε ομάδες. Συνιστάται να βάζουμε περισσότερα θηλυκά από ότι αρσενικά, γιατί διαφορετικά τα αρσενικά γίνονται ιδιαίτερα πιεστικά για να ζευγαρώσουν, με συνέπεια ναι στρεσάρουν τα θηλυκά πολύ, χωρίς διακοπή. Δεν φροντίζουν τα μικρά και συνήθως τα τρώνε, αν δεν υπάρχει τρόπος να κρυφτούν. Έχει διαπιστωθεί ότι αυτή η συμπεριφορά έχει να κάνει και με την διατροφή τους. Υπάρχει η εντύπωση ότι κυνηγούν τα μικρά πιο πολύ αν τρέφονται με ζωντανή τροφή. Μπορούμε να τα έχουμε σε κοινωνικό ενυδρείο με άλλα ζωοτόκα, όπως τα Platys (Xiphophorus maculatus) και τους ξιφοφόρους (Xiphophorus helleri), αλλά και με μικρόσωμες κιχλιδες σαν τα Apistogramma agassizii και A. cacatuoides χωρίς αυτό να είναι όμως και η καλύτερη λύση, λόγω των απαιτήσεων των συγκεκριμένων ψαριών στην ποιότητα του νερού.

Πρόκειται για ψάρια που έχουν πολύ μεγάλη προσαρμοστικότητα όσον αφορά τις ιδιότητες του νερού. Μπορούν να κρατηθούν σε νερό με ΡΗ 5,5 μέχρι 8,5 και σκληρότητα μεταξύ 5 και 25 °dGH. Πολύ καλά αποτελέσματα έχουμε αν με κάθε αλλαγή νερού προσθέτουμε και αλάτι. Μπορεί να είναι αλάτι μαγειρικό χωρίς ιώδιο ή και αλάτι για θαλασσινό ενυδρείο. Η θερμοκρασία μπορεί να είναι από 18° έως 28°C. Αντέχουν και σε θερμοκρασίες χαμηλότερες από 18°C (κατά διαστήματα και τους 10°C) και πολύ πάνω από 28°C, αλλά έτσι δεν ζουν τόσο καιρό όσο σε πιο μέτριες θερμοκρασίες. Όσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρασία, τόσο πιο εντατικός ο μεταβολισμός των ψαριών. Μεγαλώνουν γρηγορότερα, αλλά ζουν λιγότερο. Στους 22°C - 23°C  μεγαλώνουν πιο αργά, αλλά ζουν περισσότερο. Το ενυδρείο πρέπει να έχει τουλάχιστον 40 cm μήκος και χωρητικότητα 20 l. Επιπλέον πρέπει να είναι φυτεμένο με αρκετά φυτά αλλά να έχει και ελεύθερο χώρο για να κολυμπούν. Αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι η καλή ποιότητα του νερού, που την εξασφαλίζουμε με καλό φιλτράρισμα και συστηματικές αλλαγές. Αλλαγές νερού 2 φορές την εβδομάδα 25% - 30% δεν θεωρούνται υπερβολή για αυτά τα ψάρια. Φυσικά κάποιος μπορεί να πει ότι με πολύ λιγότερες αλλαγές τα ψάρια του είναι μια χαρά, αλλά το ζητούμενο δεν είναι τόσο το να επιβιώνουν, όσο η καλή κατάσταση της υγείας τους, που φαίνεται στα ζωηρά χρώματα, αλλά και στις επιτυχημένες αναπαραγωγές. Οι περισσότεροι χομπίστες διαπιστώνουν ότι τα θηλυκά δεν γεννούν εύκολα περισσότερα από 15 ή 20 μικρά. Αυτό απέχει πολύ από τα 40 ή και περισσότερα που μπορεί να γεννήσει ένα πραγματικά υγιές θηλυκό.

Την αναπαραγωγή τους στο ενυδρείο διευκολύνουν τα φυτά και πιο πολύ αυτά που επιπλέουν, γιατί δίνουν στα μικρά την  δυνατότητα να κρυφτούν αποφεύγοντας να γίνουν θύματα των μεγάλων. Για σωστή και συστηματική αναπαραγωγή όμως απαιτείται ιδιαίτερο ενυδρείο. Στο εμπόριο υπάρχουν ειδικές γεννήστρες για τα guppies και γενικά τα ζωοτόκα, που μπορούμε να τις τοποθετούμε μέσα στο ενυδρείο που κρατάμε και τα υπόλοιπα ψάρια. Για να τις χρησιμοποιήσουμε όμως χωρίς να βασανίζουμε τα ψάρια μας, πρέπει να έχουμε μια σχετική εμπειρία για να μπορούμε να υπολογίσουμε πότε θα γεννήσει το θηλυκό. Αλλιώς πρέπει να μένει στην γεννήστρα πολλές μέρες, κάτι που δεν είναι και το καλύτερο αφού ο χώρος που της διαθέτουμε δεν είναι πάνω από μερικά τετραγωνικά εκατοστά. Η λογική ότι θα την βάλουμε εκεί και αργά ή γρήγορα θα γεννήσει δεν είναι και τόσο καλή. Πέρα από το βασανιστικό του πράγματος, το θηλυκό στρεσάρεται με συνέπεια πολλές φορές να γεννά πριν την ώρα του νεκρά μικρά ή ακόμα και αυγά που δεν έχουν εκκολαφτεί.  Φυσικά και η γεννήστρα έχει τα αρνητικά της. Τα μικρά μέσα σε αυτή δεν μεγαλώνουν γρήγορα λόγω του περιορισμένου χώρου. Παράλληλα μετά από λίγες μέρες αρχίζει και πιάνει άλγη. Τέλος το νερό δεν κυκλοφοράει αρκετά και αυτό σε συνδυασμό με το συχνό τάισμα δημιουργεί ανθυγιεινό περιβάλλον για τα μικρά. Η λύση είναι να βάζουμε τα μικρά σε ένα άλλο ενυδρείο με δικό του φίλτρο και θερμοστάτη. Αρκεί ένα ενυδρείο 30 λίτρων για αυτή την δουλειά. Εκεί μπορούμε να βάλουμε και ένα ψάρι αλγοφάγο για να απομακρύνει την άλγη, κάτι που δεν γίνεται μέσα στην γεννήστρα. Το μόνο που πρέπει να φροντίσουμε σε αυτή την περίπτωση είναι να βάλουμε μπροστά από την είσοδο του φίλτρου κάτι για να μην τραβάει τα μικρά, αφού δεν είναι στην αρχή ικανά να αποφύγουν κάτι τέτοιο μόνα τους. Επίσης δεν είναι καλή ιδέα να βάζουμε νεογέννητα σε ενυδρείο με πιο μεγάλα αφού και αυτά μπορεί να τα φάνε, όπως τα ενήλικα.

Για να αναπαραχθούν δεν χρειάζεται να κάνουμε τίποτα άλλο, πέρα από το να βάλουμε μαζί μερικά ψάρια και από τα δυο φύλα!!! Όλα τα άλλα τα αναλαμβάνουν μόνα τους και το μόνο που θα χρειαστεί να κάνουμε εμείς μετά από λίγο καιρό, είναι να βρούμε λύση για τα πολλά νέα ψάρια που θα κολυμπούν στο ενυδρείο μας! Προϋπόθεση για κάτι τέτοιο βέβαια είναι ότι το ενυδρείο μας θα έχει πολλά φυτά μεταξύ των οποίων και φυτά που επιπλέουν, όπως είναι το κερατόφυλλο Ceratophyllum demersum. Παράδειγμα τέτοιου ενυδρείου με πολλά πολλά guppies είναι το ενυδρείο του Γιώργου Χαλβατζή.

Γενούν από 10 μέχρι και 40 μικρά, ανάλογα με την ηλικία και την φροντίδα που κάνουμε στο θηλυκό, και αυτό κάθε 4-5 εβδομάδες. Έχουν αναφερθεί και περιπτώσεις που θηλυκά έχουν γεννήσει από 60 έως και 80 μικρά, αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι ο κανόνας. Τα αρσενικά είναι σε ηλικία αναπαραγωγής μετά από 3 μήνες, ενώ τα θηλυκά ίσως και νωρίτερα.

Δεν είναι απαιτητικά στο θέμα της διατροφής τους. Ιδανική τροφή για αυτά είναι οι λάρβες κουνουπιών, αλλά μπορούν και με τροφή σε φυλλαράκι ή ταμπλέτες να μεγαλώνουν σωστά. Χρειάζονται και φυτικές τροφές, αλλά συνήθως στις πλήρεις τροφές των πιο πολλών εταιρειών υπάρχει και ένα ποσοστό τροφής τέτοιας προέλευσης.

Τα ψάρια λίγο πριν να ριχτούν στην λίμνη. Είναι από τις αναπαραγωγές του  Γ. Χαλβατζή. Υπάρχουν ενήλικα, αλλά και μικρά σε διάφορα μεγέθη.

Στις αρχές Απριλίου κάναμε μια δοκιμή ρίχνοντας μερικά guppies στην λίμνη. Εκείνη την ημέρα το νερό είχε θερμοκρασία 16°C. Το ζητούμενο ήταν να δούμε πως θα τα πάνε με μια τέτοια θερμοκρασία. Την επόμενη μέρα είδαμε 2-3 ψάρια. Μετά από 2 μέρες δεν είδαμε κανένα και θεωρήσαμε ότι μάλλον δεν τα έβγαλαν πέρα με τις νέες συνθήκες. Μετά από 5-6 μέρες όμως φάνηκαν 4 ψαράκια και έδειχναν να είναι πολύ καλά. Εν τω μεταξύ η θερμοκρασία του νερού κυμάνθηκε από 13°C μέχρι 20°C. Στα μέσα του μήνα Απρίλη, αφού βεβαιωθήκαμε ότι τα ψάρια επιβιώνουν, ρίξαμε αρκετά ακόμα, και τώρα, τέλος του μήνα, υπάρχουν πολλά. Είναι χαρακτηριστικό ότι τις ώρες που έχει ήλιο είναι πολύ δύσκολο να τα δούμε γιατί μάλλον το πολύ φως τα κάνει και κρύβονται στον βυθό ή κάτω από τις πέτρες που είναι στις άκρες της λίμνης. Οι ώρες που φαίνονται είναι οι πρωινές και σχετικά αργά το απόγευμα όταν ο ήλιος έχει αρχίζει και πέφτει. Τότε παρουσιάζονται σε μικρές ομάδες που διαρκώς αλλάζουν. Περιφέρονται και κάθε τόσο κάποια μπαίνουν στην ομάδα, ενώ κάποια άλλα ξεφεύγουν και ακολουθούν σε μικρότερες ομάδες ή και μόνα τους διαφορετικό δρόμο!! Είναι σίγουρο ότι δεν πρόκειται να έχουν πρόβλημα μέχρι το φθινόπωρο. Ελπίζω να είναι το όπλο μας για το καλοκαίρι κατά των κουνουπιών. Τον χειμώνα δεν ξέρω τι θα γίνει.

Χθες (30 - 4 - 2003) βρήκα πάνω από 20 μικρά, γεννημένα μόλις πριν λίγες ώρες. Πρέπει να ήταν όμως πιο πολλά, γιατί είχαν αρχίσει να απομακρύνονται από το σημείο που πρέπει να είχαν γεννηθεί. Μέχρι το βράδυ ήταν μόνιμα σε δυο σημεία, σε ομάδες των 8-10 ατόμων, εκτός από κάποια που είχαν απομακρυνθεί και ήταν το καθένα μόνο του. Εκείνο που δεν ξέρω είναι ποια από τα έντομα που ζουν ήδη στη λίμνη μπορεί να είναι οι κυνηγοί τους. Μένει να το διαπιστώσουμε τις επόμενες μέρες!!

20 - 6 - 2003: Τα ψάρια έχουν αυξηθεί πολύ σε σημείο που αρχίσαμε να προβληματιζόμαστε αν ήταν σωστή η επιλογή μας να τα βάλουμε μέσα στην λίμνη. Οι κυνηγοί τους τελικά είναι οι νωτονήκτες που μόνιμα προσπαθούν να πιάσουν κάποια από τα νεογέννητα, αν και όχι με μεγάλη επιτυχία, και οι νύμφες της λιβελλούλας που καταφέρνουν να πιάσουν κάποια όταν ακόμα είναι στην φάση προσαρμογής και πολλά κάθονται κάτω στον βυθό. Πάντως τώρα τα μεγάλα ψάρια οργώνουν τον βυθό της λίμνης και τρώνε οτιδήποτε κινείται, με αποτέλεσμα να είναι φανερό ότι κάνουν ζημιά στην ισορροπία των ειδών που ζουν μέσα στο νερό. Τι θα επιβιώσει θα το δούμε τους επόμενους μήνες, μέχρι το φθινόπωρο...

20 - 11 - 2003: Τελικά, όταν η θερμοκρασία στο νερό έφτασε τους 10 C δεν άντεξαν. Λίγες μέρες πριν, πιάσαμε τα πιο πολλά το βράδυ με ένα φακό για να μην βλέπουν και κρύβονται. Αυτά μεταφέρθηκαν στο ενυδρείο του Γ. Χαλβατζή και μερικά σε ένα δικό μας ενυδρείο. Κάποια ελάχιστα που δεν μπορέσαμε να τα πιάσουμε τα βρήκαμε νεκρά στον βυθό της λίμνης και μερικά έξω από το νερό. Είχαν πηδήσει μάλλον προσπαθώντας να βρουν άλλο νερό πιο κατάλληλο. Αυτό που μπορεί να κάνει κανείς είναι να βάζει κάποια ψάρια την άνοιξη και να τα βγάζει το φθινόπωρο πριν πέσει η θερμοκρασία πολύ.